SGK İşten Çıkış Kodları ve Açıklamaları
Sosyal Güvenlik Kurumu 4/A statüsüne bağlı olarak çalışan sigortalıların çeşitli nedenlerle mevcut işlerinden ayrılmaları durumunda izlenmesi gereken yasal süreçler vardır. Bunlardan biri de “Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi”nin düzenlenmesi ve kuruma teslim edilmesidir. Özel durumlar haricinde e-sigorta hizmeti yoluyla düzenlenen bu ayrılış bildirgesinde; sigortalının kimlik bilgilerinin yanı sıra sosyal güvenlik bilgileri, hizmet bilgileri, iş yerine dair bilgiler, beyan ve taahhütler yer alır. İş ilişkisinin bitmesi durumunda hem işveren hem de sigortalı çalışan tarafından imza edilen bu bildirge hakkında tüm işçilerin bilgi sahibi olması gerekir.
İşten ayrılış bildirgesi üzerinde, sigortalı bakımından en çok önem taşıyan noktalardan biri işten çıkış kodlarına ayrılan alandır. İşten ayrılış kodlarına işveren tarafından hangi açıklamanın işlendiği İş Kanunu kapsamındaki süreçler bakımından belirleyicidir. Sigortalı çalışanın, kıdem tazminatından işsizlik ödeneğine kadar pek çok farklı başlık altındaki hakları işten ayrılış kodundan etkilenir.
SGK İşten Çıkış Kodları Nelerdir?
İşten ayrılış bildirgesinde yer alan 16 ile numaralandırılmış alana; hizmet akdine tabi sigortalı çalışan için işten ayrılma nedeni yazılır.
İşten ayrılma nedenleri kodlar altında toplanmıştır; bu kodlar rakam olarak 1’den başlayarak 34’e kadar sıralanmaktadır. İşçinin çıkışını yapmakta olan işveren ya da işveren vekili mutlaka bu kodlar içerisinden uygun olanı seçerek bildirgeye işlemelidir. SGK işten çıkış kodları ve açıklamaları aşağıdaki gibidir:
1 : Deneme süresindeki bir iş sözleşmesinin işveren tarafından sona erdirilmesi durumunda
2 : Deneme süresindeki bir iş sözleşmesinin işçi tarafından sona erdirilmesi durumunda
3 : Belirsiz süreli bir iş sözleşmesinin işçi tarafından sona erdirilmesi durumunda
4 : Belirsiz süreli bir iş sözleşmesinin haklı sebep bildirmeden işverence sona erdirilmesi durumunda
5 : Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda
8 : Emeklilik ya da toptan ödeme gerekçesiyle
9 : Malulen emeklilik ya da toptan ödeme gerekçesiyle
10 : Ölüm gerekçesiyle
11 : Ölümün iş kazası nedeniyle gerçekleşmesi sonucunda
12 : Askerlik gerekçesiyle
13 : Evlilik gerekçesiyle (kadın işçiler için, evlendikten sonraki bir yıl içinde)
14 : Emeklilik için yaş dışında diğer şartların gerçekleşmesi nedeniyle
15 : Toplu işten çıkarma sebebiyle
16 : Sözleşme devam ederken aynı işverene ait diğer iş yerine transfer nedeniyle
17 : İş yerinin kapanması gerekçesiyle
18 : İşin sona ermesi sebebiyle
19 : Mevsim bitimi nedeniyle
20 : Kampanya bitimi nedeniyle
21 : Statü değişikliği nedeniyle
22 : Diğer nedenlerle
23 : İşçi tarafından zorunlu nedenle
24: İşçi tarafından sağlık nedeniyle
25: İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle
26: Disiplin Kurulu kararı ile fesih sonucunda
27 : İşveren tarafından zorunlu gerekçeyle ve tutukluluk nedeniyle fesih durumunda
28 : İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih durumunda
29 : İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle
30 : Vize süresi bitimi nedeniyle
31 : Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu ve Grev ve Lokavt Kanunu uyarınca kendi istek ve kusuru dışında
32 : 4046 sayılı Kanunun 21. maddesine göre özelleştirme nedeniyle
33 : Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi nedeniyle
34 : İş yerinin devri, işin ya da iş yerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle iş sözleşmesinin feshi halinde kullanılır.
Sigortalı işten ayrılış bildirgesi yalnızca SGK 4/A statüsündeki çalışanlar için değil; 506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesine tabi sigortalılar ve 4/B statüsündeki kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılar (vergi mükellefleri, jokey ve antrenörler, tarımsal faaliyette bulunanlar, esnaf, şirket ortağı vb.) için de doldurulmalıdır. Ancak hizmet akdine bağlı çalışmayan kişiler için işten çıkış kodu alanı doldurulmaz.
İş Akdinin Askıya Alınması Halinde Hangi İşten Çıkış Kodları Kullanılır?
İşin niteliğinden doğan bazı özel durumlarda işçi ile işveren arasındaki iş akdinin askıya alınması gerekir. Askıya alınmakla ifade edilen geçici bir durumdur, eğer iş sözleşmesi işveren tarafından tamamen sonlandırılacak ve tekrar devam etmeyecek ise kullanılması gereken kod “4-Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirmeden feshi” olmalıdır.
İşten çıkış kodları açıklamaları içerisinden aşağıdaki kodlar askıya alınma sayılmaktadır:
19 : Mevsim bitimi
20 : Kampanya bitimi
30 : Vize süresi bitimi
Çalışanın İstifa Etmesi Halinde Hangi İşten Çıkış Kodu Kullanılır?
Sosyal Güvenlik Kurumuna göre çalışanın kendi iradesiyle işten ayrılması ya da istifa olarak kabul edilen işten çıkış kodu “3 : Belirsiz süreli bir iş sözleşmesinin işçi tarafından sona erdirilmesi” şeklindedir. Bu kodun ayrı bir başlıkta değerlendirilmesinin nedeni işçinin zorunlu olmayan nedenlerle kendi isteğiyle istifasının kıdem tazminatına hak ediş oluşturmamasıdır. İşten ayrılış kodu olarak 3 işaretlenen işten ayrılış bildirgesine istinaden çalışan, işsizlik ödeneği ve kıdem tazminatı hakkından yararlanamaz. İhbar tazminatı ve ihbar süresi ise istifa durumlarında çalışan aleyhine, işveren lehine işlemektedir.
Kıdem Tazminatı Alınabilen İşten Çıkış Kodları Nelerdir?
Yasa uyarınca, işverenin haklı sebep göstermeksizin işçinin görevine son verdiği durumlarda kıdem tazminatı zorunlu kılınmıştır. Bunun yanında birtakım istisnai hallerde de işçi kendi başvurusuyla işten ayrılmak istese dahi kıdem tazminatı alabilir. İşten ayrılış bildirgesine aşağıdaki kodlardan birinin işlenmesi halinde kıdem tazminatı almak mümkündür:
4 : Belirsiz süreli iş sözleşmesinin haklı sebep bildirmeden işverence sona erdirilmesi durumunda
8 : Emeklilik ya da toptan ödeme gerekçesiyle
9 : Malulen emeklilik ya da toptan ödeme gerekçesiyle
10 : Ölüm gerekçesiyle
11 : Ölümün iş kazası nedeniyle gerçekleşmesi sonucunda
12 : Askerlik gerekçesiyle
13 : Evlilik gerekçesiyle (kadın işçiler için, evlendikten sonraki bir yıl içinde)
14 : Emeklilik için yaş dışında diğer şartların gerçekleşmesi nedeniyle
15 : Toplu işten çıkarma sebebiyle
17 : İş yerinin kapanması gerekçesiyle
18 : İşin sona ermesi sebebiyle
24: İşçi tarafından sağlık nedeniyle
25: İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle
34 : İş yerinin devri, işin ya da iş yerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle iş sözleşmesinin feshi halinde kıdem tazminatı alınabilir.
Kıdem Tazminatı Alındığı Halde İşsizlik Ödeneği Alınamayan İşten Çıkış Kodları Nelerdir?
Kıdem tazminatı alınabilen durumlarda işçinin İŞKUR işsizlik ödeneğine başvurma hakkı da olduğu düşünülür. Bu durum çoğu zaman doğru olsa da istisnaları mevcuttur.
Kişi işten çıkış kodu nedeniyle kıdem tazminatı alamıyorsa hiçbir koşulda işsizlik ödeneği de alamaz. Aşağıdaki durumlarda ise işçi, kıdem tazminatını alır ancak işsizlik ödeneğini alamaz:
8 : Emeklilik ya da toptan ödeme gerekçesiyle
9 : Malulen emeklilik ya da toptan ödeme gerekçesiyle
10 : Ölüm gerekçesiyle
11 : Ölümün iş kazası nedeniyle gerçekleşmesi sonucunda
13 : Evlilik gerekçesiyle (kadın işçiler için, evlendikten sonraki bir yıl içinde)
14 : Emeklilik için yaş dışında diğer şartların gerçekleşmesi nedeniyle iş sözleşmesinin feshinde kıdem tazminatı alınabilir, ancak bu durumlarda işsizlik ödeneğine başvurulamaz.