Prime Esas Nedir? Prime Esas Kazanç Brüt Ücret midir?
Prime esas kazanç kavramı ile sosyal güvenlik ile ilgili yapılan işlemlerde çok sık karşılaşılır. Sosyal Güvenlik Kurumu 4/A statüsünde çalışan sigortalılar için yapılan tüm sosyal güvenlik ödemelerinde ve emekli maaşı hesaplamalarında prime esas kazanç dikkate alındığından; bu kavram ayrıca önem kazanır. Prime esas kazanç ile ifade edilenin brüt ücret mi olduğu, yoksa brüt ücret ile prime esas kazanç kavramları arasında ne gibi farklar bulunduğu özel sektörde çalışan kişiler tarafından merak edilmektedir.
Prime Esas Kazanç Nedir?
Özel sektör çalışanlarının Sosyal Güvenlik Kurumu üzerinden detaylı hizmet dökümü temin etme hakkı vardır. Bu döküm ile çalışanlar ilk işe giriş tarihlerinden itibaren sigorta kolu, sigorta statüsü, sicil numarası, meslek kodu, iş yeri numarası, ünite, prim dönemi, prim günü, prim türü gibi sosyal güvenlik statüleri ile ilgili detaylı bilgilere ulaşabilir. Detaylı hizmet dökümünde tüm bu detayların yanında her bir prim ödeme süreci için prime esas kazanç açıklaması ile bir ücret tutarı yer alır. Bu tutara aynı zamanda basamak değeri ve ek gösterge adları da verilir.
“Prime esas kazanç ne demektir?” sorusunun cevabı, primli sosyal sigortalar sisteminde kişinin sigorta primi hesaplanırken kullanılan ücret kalemlerinin toplamı olarak açıklanabilir. Prime esas kazanç (PEK), kimi kaynaklarda sigorta primine esas kazanç (SPEK) olarak da ifade edilir.
Primli sigortalar sistemine göre, sigortalının sosyal güvence sistemine katkısı ne kadar yüksek olursa karşılığında alacağı emekli maaşı da o kadar yüksek olur. Primin tek karşılığı emeklilik değildir. Uzun vadede primin geri dönüşü emekli maaşı ile karşılanırken; hastalık, analık, iş kazası gibi hallerde kısa vadeli sigorta kollarından yararlanılır.
Prime Esas Kazanç Brüt Ücret midir?
Ayrıntılı hizmet dökümü incelendiğinde prime esas kazanç olarak listelenen tutarın ücret bordrosunda yer alan brüt maaş ile aynı olmadığı görülebilir. Bunun nedeni, prime esas kazanç kavramının çıplak ücretin yanında ikramiye, fazla mesai, para yardımı gibi ek kalemleri de kapsıyor olmasıdır. Prime esas kazanç demek, brüt maaş demek değildir.
Brüt ücrette asgari ücret dışında taban ve tavan uygulamaları yoktur; ancak prime esas kazanç tutarları sınırlıdır. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından her yılın başında, o yıla ait sigorta primine esas aylık kazancın alt ve üst sınırı belirlenir.
Rakam her yıl değişse de, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından aşağıdaki gibi hesaplandığı ilan edilmiştir:
Prime esas kazanç tabanı: Alınacak primlerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı asgari ücretin otuzda biridir.
Prime esas kazanç tavanı: Alınacak primlerin hesabına esas tutulan günlük kazancın üst sınırı günlük brüt asgari ücretin 7,5 katıdır.
Emekli maaşı ve sosyal güvenlikten yapılacak tüm ödemeler için belirtilen taban ve tavan tutarlar dikkate alınır. Brüt maaşın tavanın üzerinde kalan bölümü emeklilik maaşını etkilemez.
Prime Esas Kazançlar Nelerdir?
Çıplak ücret dışında hangi hesap kalemlerinin prime esas olduğu 5510 sayılı kanunda ayrıntılı olarak belirtilmiştir.
Ücret ve tazminatlar hak edildiği ay, prim ve ikramiye gibi ek ödemeler ise ödendiği ay prime esas kazanç hesaplamasına dahil olur.
Hak Edildiği Ay Prime Esas Kazanç Hesabına Dahil Olan Ücretler
- Ücret
- Fazla mesai ücreti
- Cumartesi günü ücreti
- Hafta tatili ücreti
- Ulusal bayram ücreti
- Yıllık izin ücreti
- Yüzde usulüyle alınan ücret
- Profesyonel futbolcuya ödenen ücret
- Transfer ücreti
- Transfer verimi ücreti
- Götürü ücret
- Hazırlama ücreti
- Tamamlama ücreti
- Temizleme ücreti
- Komisyon ücreti
- Kardan hisse şeklinde ödenen ücret
- Bakım tazminatı
- Vardiya tazminatı
- Ağır vasıta tazminatı
- İş güçlüğü tazminatı
- Yıpranma tazminatı
- Özel hizmet tazminatı
- Yabancı dil tazminatı
- İmza zorunluluğu tazminatı
- Makam tazminatı
- Uçuş tazminatı
- Arazi zammı
- İş riski zammı
- Kıdem zammı
- Hakkı huzurlar
- Sigortalı istirahatli iken ödenen ücretler
- Avukat vekalet ücreti
- İşveren tarafından özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen asgari ücretin yüzde 30’unu geçen katkı payı tutarları
Ödendiği Ay Prime Esas Kazanç Hesabına Dahil Olan Ücretler
- Tabii afet yardımı
- Nakit ödenen kira yardımı
- Nakit ödenen giyecek yardımı
- Nakit ödenen yakacak yardımı
- Nakit ödenen taşıt yardımı
- Nakit ödenen ısıtma yardımı
- Nakit ödenen elbise dikiş bedeli
- Nakit ödenen ayakkabı bedeli
- Askerlik yardımı
- Sünnet yardımı
- Yılbaşı parası
- Kreş parası
- Bayram harçlığı
- Bayram ikramiyesi
- Yılbaşı ikramiyesi
- İzin harçlığı
- 6772 sayılı kanun uyarınca ödenen ikramiye
- 6772 sayılı kanun uyarınca Bakanlar kurulu kararına dayanılarak ödenen ikramiye
- 2448 sayılı kanun gereğince ödenen ikramiye
- Jübile ikramiyesi
Sigorta Primine Tabi Tutulmayan Kazançlar
- İşveren tarafından özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen asgari ücretin yüzde 30’unu geçmeyen katkı payı tutarları
- Görev yollukları
- Seyyar görev tazminatı
- Kurumca sigorta priminden istisna edilen tutarı aşmayan çocuk zammı tutarı
- Kurumca sigorta priminden istisna edilen tutarı aşmayan yemek parası tutarı
- Doğum yardımı
- Ölüm yardımı
- Evlenme yardımı
- Ayni yardımlar
- Ayni konut tesisi
- İş yerinde kullanmak üzere havlu, sabun ve benzerleri
- İhbar tazminatı
- Kasa tazminatı
- Kıdem tazminatı
Yemek yardımı, çocuk zammı, aile yardımı kavramları ile işveren tarafından özel sağlık sigortalarına ve bireysel emekliliğe yapılan katkı payı ödemeleri kısmen sigorta primine tabidir. Bu tutarların prime esas kazanç hesaplamasına dahil edilebilmesi için kanunca belirlenen alt sınırı geçmeleri gerekir.
Sigortalı bir çalışanın kazandığı brüt ücret asgari ücretten az olamayacağı için, prime esas günlük kazanç brüt asgari ücretin otuzda birinden az olamaz. Ücret bilgisinin üzerine yukarıda sıralı hesaplamaya dahil kalemlerin toplamı ilave edilerek prime esas kazanç bulunur. Sigortalı primine esas kazanç, prime esas kazanç tavanını geçiyor ise kısa ve uzun vadeli sigorta kollarının prim hesaplamasında tavan olarak belirlenen ücret esas alınır.
Prime Esas Kazanç Nasıl Sorgulanır?
Ayrıntılı hizmet dökümü, Sosyal Güvenlik Kurumundan başvuru karşılığında alınabileceği gibi e-devlet hizmeti üzerinden de kolayca temin edilebilir.
Aşağıdaki bağlantıdan e-devlet şifresi ile sisteme giriş yaparak kurum sayfasını ziyaret eden sigortalı çalışanlar, 4/A hizmet dökümü sayfasından ayrıntılı ve özet durumdaki hizmet dökümlerini sorgulayabilirler. Çalışanın aylık prime esas kazanç tutarları hizmet dökümü içerisinde ilan edilmiş durumdadır.