Menkul Kıymetler Nedir? Ne Demektir?

Paranın söz konusu olduğu her yerde doğal olarak yatırımdan da söz edilebilir. Para ve yatırım terimleri birbirinden ayrılmaz bir bütün olarak nitelendirilebilir. Özellikle şirketlerin kurulması ve gelişmesi açısından para ayrıca yatırıma ihtiyaç artmıştır. Bir kerede fazla miktarlara ulaşılamayacağı için borçlanma araçları geliştirilmiştir. Bu borçlanma araçlarının genel adına menkul kıymetler denilir.

Menkul Kıymetler Nedir?

Menkul kıymetler ne demek sorusunu yanıtlayacak olursak; seri halinde çıkarılan, belli bir miktarı belirten, birçok şirket ve kurumsal yapıların yatırım amacı ile kullandığı, dönemsel gelir sağlayan ve faiz oranları sebebiyle karlı çıkartan kıymetli evraklardır. Şartları kurul tarafından belirlenir. Sonsuz vadeli olabilir.

Yukarıda verdiğimiz tanıma göre menkul kıymet unsurları şu şekilde belirlenebilir;

• Bunlardan en önemlisi kıymetli evrak olmalarıdır. Kıymetli evrak özelliğine sahip olmanın anlamı, bu hakka sahip olan kişi tarafından kullanılamayacak ve devredilemeyecek olmasıdır. Bu hak sadece senet ibraz edilerek kullanılır.
• Belli bir miktar para söz konusudur.
• Birden fazla ihraç edilir ve halka arz edilir. Bono ve poliçeden ayıran yanı budur. Yani tek bir ticari ilişki için düzenlenemezler.
• Az ya da çok devamlılık gösterir.
• Alacak ve ortaklık hakları temsil edilir.
• Dönemsel olarak bir gelir kazancı sağlar.
• Her menkul kıymet üzerinde kararlaştırılan yazılı bir değer vardır. Buna ek olarak piyasanın kendi belirlediği bir fiyat bulunur.
• Nama ve hamiline yazılı olarak düzenlenebilir. Hamiline yazılı kıymetler, paraya benzer. Kim elinde tutuyorsa onun sayılır. Teslim işlemi ile sahibi değişir. Nama yazılı olanlarda ise ciro hanesi bulunur. Bu haneye ciro işlemleri kaydedilir.

Menkul Kıymet Özellikleri Nedir?

• Yatırım amacı taşır.
• Taşıması gereken şekil şartları bulunur.
• Sahibi olduğu kişiye alacak ve ortaklık hakkı tanır.
• Nama ve hamiline düzenlenebilir.
• Sermaye piyasası kurulundan izin alınması gerekir.

Menkul Kıymetler Nelerdir?

Menkul kıymetler üç ana başlık altında toplanır. Bunlar; hisse senetleri, borçlanma araçları ve karma nitelikli kıymetlerdir.

1. Hisse Senetleri

Nama ve hamiline yazılı, adi ve imtiyazlı olmak üzere iki grupta toplanır. Sermaye şirketlerinin ortaklarına sahip oldukları sermaye paylarını belirtmek için verdiği kıymetli evrak türüdür. Sermayede payı olan kişiler şirkette yönetime katılabilir, oy kullanabilir, kar payı alabilir ve sermaye arttırımına katılabilir. Anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ve özel kanunla kurulmuş kurumlar hisse senedi çıkarabilir. Bunun dışındaki şirketler ya da yapılar hisse senedi çıkarma hakkı yoktur.

2. Borçlanma Araçları

• Devlet tahvilleri ve hazine bonoları, devlet ya da şirketlerin kısa ya da uzun vadeli olmak üzere nakit ihtiyacını karşılamak için sahibine alacak hakkı tanınan senetlerdir. Risksiz ve güvenli bir yatırım türüdür. Faizi vergiden muaftır.
• Özel sektör tahvilleri, herhangi bir anonim şirket ya da banka tarafından çıkarılır. Devlet garantisi bulunmaz.
• Banka bonoları ve banka garantili bonolar, kalkınma ve yatırım bankaları tarafından finansman bulmak için çıkarılır. Ortaklık hakkını değil sadece alacak hakkını verir.
• Finansman bonoları, anonim şirketlerin kısa vadeli kaynak temin etmek için çıkarttığı senetlerdir. Alacak hakkı doğurur.
• Varlığa dayalı menkul kıymetler, ticari işlemlerden kaynaklanan alacaklar karşılığında SPK’dan izin alınması karşılığında çıkarılan kıymetli evraktır.
• Gayrimenkul sertifikaları, gayrimenkullere dayanan araçlara yatırım yapmak için kurulan sermaye piyasası kurumudur. Ortaklık süreli ve süresiz olabilir. Ticari, sınai, zirai faaliyette bulunamaz, inşaat işi yapamaz, borç para veremez.
• Gelir ortaklığı senetleri, kamuya ait baraj, köprü, kara yolu gibi altyapı gelirlerine yatırımcıları ortak etme amacı taşır. Tesislerin gelirleri ile ilgilidir. Ortak olmak yönetim hakkı ya da mülkiyet hakkı tanımaz. Devlet bütçesine katkı da bulunur, değişken faizlidir. Enflasyon oranı üzerinden gelir sağlamaya yarar.

3. Karma Nitelikli Menkul Kıymetler

• Hisse senedi ile değiştirilebilen tahvil, vade sonunda hisse senedi ile değiştirme imkanı sağlar. 2 ile 7 yıl arasında değiştirme süresini bulunur.
• Katılma intifa senedi, şirket ile ilgisi olan kişilerin kar payından ya da yeni hisse senetlerinden pay alma hakkı tanıyan senettir.
• Kar-zarar ortaklığı belgesi, faizsiz kazancı tercih eden yatırımcıların başvurduğu yatırım çeşididir. SPK iznine bağlıdır.