Kümülatif Nedir? Ne Demektir?

Ekonomi eğitimi olmayan kişilerin ekonomiye ait konular konuşulduğunda çoğu şeyi anlamaması normaldir. Çünkü ekonomi alanına has tanımlar ve ibareler çok açık değildir. Ancak konu ile ilgili eğitim alan kişiler için anlaşılır olabilir. Ekonomide büyük yer tutan alanlardan biri de vergiler ve vergilendirme sistemidir. Vergilendirme sisteminde sıkça kullanılan ibarelerden biri de kümülatiftir. Peki, özellikle gelir hesaplarında adını duyduğunuz kümülatif nedir?

Kümülatif Ne Demektir?

Kümülatif kelime anlamı olarak ”toplu veya birikmiş” anlamına gelir. Ekonomide kullanıldığında ise toplanarak gelen anlamı verir. Bu terim gelir matrahı alanında kullanılan bir ibaredir. Normalde bir işe girdiğinizde işveren ile brüt ücret üzerinden bir maaş konuşması yapılır. Brüt ücret kişinin net maaşına SGK primleri, işsizlik primleri, gelir vergisi ve damga vergisinin eklenmesi ile ortaya çıkar. Daha basit şekli ile devlet tarafından primler ve vergiler kesildikten sonra elinize kalan para demektir. Brüt ücret üzerinden %14 SGK primleri, %1 işsizlik primi, %0,759 damga vergisi kesilir. SGK primleri,  işsizlik primi çıkarıldığında ise kalan maaş vergi dilimi dahilinde gelir vergisi uygulanır. Vergi dilimleri aşağıdaki gibi listelenebilir;

• 13,000 TL gelir elde edildiğinde %15,
• 13,000 – 70,000 TL geliri olanlar için %20,
• 70,000 – 110,00 Tl gelir elde edildiğinde %27,
• 110,000’den fazla gelir elde edilirse %5 oranında vergi ödenir.

Gelir vergisi yeni yılın Ocak ayından itibaren başlar ve 13,000 TL nin geçilmesi ile gelir vergisi uygulanmaya başlar. Maaşınızdan ne zaman gelir vergisi kesintisi olacağı ise gelir vergisi hesaplama işlemlerinden öğrenilir. Bu işlemlerde bir gelir vergisi matrahı bir de kümülatif gelir vergisi matrahı hesaplanır.

Kümülatif Gelir Vergisi Nedir?

Brüt ücretli çalışanların 6 aydan sonra maaşlarında bekledikleri yükselmenin aksinin her ay maaşlarında azalmalar gördüğünde hayal kırıklığına uğrarlar. Bu kesintilerin işveren tarafından yapıldığını sanan kişi sayısı bir hayli fazladır. Lakin işin aslı öyle değildir. Sizin aldığınız maaş vergi dilimi içerisine girdiği için artık gelir vergisine tabii olduğunuz anlamına gelir. Yani Ocak ayında aldığınız maaş ile Aralık ayında aldığını maaş ayında artık farklılıklar vardır.

Türkiye’de gelir vergisine dayalı bir vergi sistemi mevcut. Çok para kazanarak vergi diliminin üst sırasında yer alan kişiler kısa sürede oldukça fazla vergi ödemeye de mahkum olurlar. Yani asgari ücretle çalışan bir inşaat işçisi ile bir doktorun aynı zamanda gelir vergisine tabi olması beklenemez. Bu yüzden kişilerin ne zaman gelir vergisi ödeyeceği; toplanarak gelen gelir vergisi matrahı ile hesaplanır.

Toplanarak gelen vergi matrahı; yılın başından itibaren hesaplanan tüm vergi matrahları toplamına eşittir. Kümülatif vergisi matrahı ilk ayın vergi matrahı ile cari aydaki vergi matrahının toplanması ile hesaplanır. Aşağıdaki tabloda 2500 TL maaş alan bir kişinin hangi ayda gelir vergisine tabi olacağı, ödeyeceği gelir vergisi hesaplaması ve gelir vergisi matrahı vardır.

Bu tabloda görüldüğü gibi her ay bir önceki ayın toplanan kümülatif gelir vergisi matrahı o aya ait miktarı veriyor. Buna bakarak Haziran ayı itibarı ile artık kişinin gelir vergisine tabi olacağı anlaşılır. Tabii bu miktar yılın ilk yarısı için %15’tir. Fakat seyreden aylarda kişinin kümülatif gelir vergisi matrahına göre gelir vergisi % 20 hatta % 27 dolayında bile seyredebiliyor.

Hazirandan itibaren artık gelir vergisi ödemeye başlayan bir kişinin maaşındaki değişiklikler takip eden ayda kendini gösterir. Gelir vergisi yüzdesi olan %15’in uygulanması ile maaş miktarında düşüş yukarıda tabloda açık bir şekilde görülebilir. Gelir vergisi matrahının artması ile o yıl %15’lik dilimden çıkıp %20’lik gelir vergisi dilimine de girilebilir. Bu durumda %20’lik verginin uygulanacağı aydaki maaş ile %15’in uygulanacağı maaş arasındaki fark alınarak yeni değer yazılır. Gelir vergisi matrahı her yılın başında sıfırlanır. Bu durumda bu tablodaki değişim tekrardan başlar. Maaş artışı yaşayan kişilerin bir yıl içinde birçok vergi diliminde dolaşmasının da mümkün olduğu bu tablodan kolayca anlaşılabilir.