İcra Borcu Nasıl ve Nereye Ödenir?
Borçlu ile alacaklı arasındaki ilişkinin karşılıklı anlaşma ve ödeme yoluyla çözülemediği durumlar icra takibi olarak hukuki süreçlere yansır. Alacaklının devlet gücünü kullanarak parasını tahsil etmeye çalıştığı icra sisteminde, hem borçlu tarafın hem de alacaklı tarafın bilmediği birçok detay var. İcra borcunun nasıl ve nereye ödeneceği de fazla bilinmeyen bu önemli detaylardan biri. İcra borcu ödeme şekilleri, özellikle de ticaret hayatının içerisinde borçlu duruma düşen kişi ve kurumlar tarafından mutlaka bilinmeli.
İcra Borcu Ne Demektir?
Alacaklının İcra Müdürlüğü nezdinde takip başlatarak borçludan tahsil etmeye çalıştığı ödemeye icra borcu adı verilir. İcra kavramı, ilamlı ve ilamsız olmak üzere iki ana başlığa ayrılır. İlamlı icra mahkeme kararına dayanarak başlatılırken; ilamsız icra mahkeme kararı olmaksızın yürütülür. Bu iki icra türü arasındaki farkı belirginleştiren en güzel örnek; kiralanan bir taşınmazın tahliyesi istenirken başvurulan ilamsız icra türüdür. Taraflar arasında geçerli bir yetki sözleşmesi yoksa; icra davalarında yetki icra takibinin başlatıldığı icra dairesindedir. İcra borcu; borçlunun eline ilgili tebliğin ulaşmasından sonraki 7 gün içerisinde başlar. Bu süre içerisinde borçlunun itiraz etme hakkı saklıdır ve bu durumda takip de durur. İcra takibi başlatmak için alacaklının alacağa ilişkin bir belge sunması zorunlu değildir; ancak sunulan taahhütname ya da sözleşme gibi varlıklar dosyanın ilerlemesi bakımından oldukça önem taşımaktadır.
İcra Borcu Nereye Ödenir?
İcra borcundan ve yükümlülüklerinden bir an önce kurtulmak isteyen borçlu taraf, özellikle de haciz riskiyle karşılaşmamak için borcunu ödeme yoluna gidebilir. Bu durumda da icra borcunun nasıl ve nereye ödeneceği merak konusudur. İcra borcunun icra dairesine ödenmesi mümkün olduğu gibi doğrudan alacaklıya ya da icra avukatına ödenmesi de mümkündür. Ödeme şekli ne olursa olsun; borçlunun ödeme yaptığını yasal olarak belgeleyebilmesi gerekir. İbraname, dilekçe ve sözleşmeler bu nedenle önemlidir.
1. İcra borcunu icra dairesine ödeme
İcra borcunu ödemenin en garantili yolu, icra dairesine ödeme yapmaktan geçer. Burada da UYAP yani uzun adıyla Uluslararası Yargı Ağı Bilişim Sistemi öne çıkmaktadır. İnternetten icra borcu ödeme, özellikle son zamanlarda sıkça tercih edilen bir seçenek haline gelmiştir. Borçluların 2017 yılı itibarıyla vatandas.uyap.gov.tr adresinden e-imza ya da mobil imza ile giriş yaparak icraya konu olan borçlarını taksitli olarak ödeme şansları da ortaya çıkmıştır. Kredi kartı ile taksit imkanını kullanarak ödeme yapabilmek büyük avantaj olsa da; güncel icra dosyasının her şekilde alacaklı vekili ya da icra dairesinden temin edilmesi gerekir. Aksi halde; icra dosyasının tamamen kapandığından emin olmak mümkün değildir ve bu durum borçlunun ödeme yapmasına rağmen ticari itibarının zedelenmesine neden olur.
2. İcra borcunu alacaklıya ya da vekiline ödeme
Alacaklı ve borçlu arasındaki tahsilat işlemi icra dosyasına konu olduktan sonra da; doğrudan alacaklıya ödeme yapma yoluna gidilebilir. İcra borcunu avukata ödeme de, bir diğer ödeme seçeneğidir. Avukat alıcı vekili olarak bu ödemeyi alabilirken; önemli olan yine ödemenin belgelenmesidir. Ödemenin dava konusu olması halinde borçlu ödemeyi gerçekleştirdiğini ispatla yükümlü hale gelebilir. Ödemeden sonra borcun kapandığına ve herhangi bir ödeme kalmadığına dair alacaklıdan alınan belgeye ibraname adı verilmektedir. Bu ödeme biçimine haricen ödeme de denir ve icra dairesine yapılan ödemeyle aynı şekilde takip edilmesi gerekir.
Borcu Ödenen İcra Dosyası Ne Zaman Kapanır?
İcra takibi konusunda tarafların en çok yanılgıya düştüğü konulardan biri de icra dosyasının kapanması işlemidir. İcra dosyasının otomatik olarak kapandığını düşünen borçlular da vardır; “İcra dosyası kaç senede kapanır?” şeklinde araştıranlar da. İcra dosyasının kapanması ve varsa haciz işleminin durdurulmasıyla ilgili doğru yanıt ise, icra dairesine “icra dosyası kapatma dilekçesi” ulaştırmaktan geçer. İcra işlemini kapatmak isteyen borçlu, ödemesini gerçekleştirse bile dosyanın takibine devam etmeli ve dosyanın sistemde görünmediğinden emin olmalıdır.
Varsa haczin durması ve icranın tamamen sona ermesi için izlenmesi gereken bir adım da icra harç ücretinin ödenmesidir. Harçlar Yasası’na göre harç ödemesinden önce haczin durdurulması ya da icra dosyasının kapatılması işlemlerinin ilerlemesi mümkün değildir. Bunu gerçekleştiren bir memur olursa da ücretlerden müteselsilen sorumlu olur. İcraya konu olan işlemlerdeki harç ücretleri aşağıdaki gibi ayrılır:
- İcraya başvurma harcı: Alacaklının haklı olması durumunda borçluya ödetilen bu meblağ sabittir ve 31,40 TL olarak ücretlendirilir.
- İcrada peşin harç: İlamsız takiplerde bu harç, konu olan paranın binde 5 oranı üzerinden hesaplanır.
- İcra tahsil harcı: Takip devam ettiği sürece artmaya devam eden bu harç; ödeme emrinden sonra ancak hacizden önce ödenirse yüzde 3,6, hacizden sonra ve satıştan önce yüzde 7,2 ve satıştan sonra ise yüzde 9 olarak alınır. Satıştan sonra harç ödemesi işlemi, taşınmazın parasal bir değere dönüştürülmesini ve buradan borcun ödenmesini temsil etmektedir.
İcra Dosyası Takibi Neden Önemlidir?
İcra süreçleri zaman zaman özellikle de borçlu tarafından hafife alınabilse de; bir ödemenin icraya konu görünmesi ve mal varlıklarının üzerinde haciz bulunması bu kişinin bankalarla ilişkisini etkiler. Kimi zaman borç ödendiği halde dosya kapanmadığı için kredi işlemlerinde sorunlar yaşanabilir, diğer firmalarla ilişkilerde ticari itibar zarar görebilir. İcra ve iflas işlemleri, tamamen hukuken yürütülen işlemler olduğu için burada yaşanabilecek gecikmeler ve gün kayıpları tarafların çeşitli haklarını kaybetmelerine neden olur.
İcra ve iflas hukukunda borçlunun korunması ilkesi de göz önünde bulundurulması gereken bir diğer noktadır. Devlet alacaklı ile borçlu arasında denge kurarken her iki tarafın da haklarını gözetir. Alacaklının haklılığı, süreçleri hızlandırmaya yetmeyebilir. Borçlunun icra hukuku mahkemelerine şikayette bulunma hakkı saklıdır. Yine bu davalarda aracı olan avukatlar, alacaklı ve borçluların vekili durumdadır. Her yıl Resmi Gazete’de yayımlanan oranlara göre, yüzde 12 seviyesinden başlayan avukatlık ücreti toplam tutara göre kademelenir. Karmaşık aşamaları olan ve çeşitli mercilere ödeme yapılmasını gerektiren icra sürecinde mağdur olmamak için, icra dosyasının titiz bir şekilde yakından takibi son derece önemlidir.