Emeklilik Göstergesi Nedir? 3600, 3000 Ek Gösterge
Ülkemizde kamu hizmetleri memur, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçi olmak üzere farklı şekillerde istihdam edilen görevliler eliyle verilir. Devlet, bu dört istihdam şekli dışında personel çalıştıramaz. Kamu görevlerini yerine getirmekle görevlendirilen personeller, görevlerinin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre sınıflara ayrılırlar. Kamu personeli olarak görev almak isteyenlerin işe yerleştirilmesi, işten çıkarılması, tayin ve terfileri liyakate bağlıdır; keyfi olarak yapılamaz. İşçi statüsü dışında kalan kamu görevlilerinin çalışma hayatıyla ilgili usul ve esaslar 657 sayılı “Devlet Memurları Kanunu” ile düzenlenmiştir. Devlet memurlarının yaptıkları iş karşılığında edindikleri maddi kazançlar; maaşları, emekli ikramiyeleri ve emekli maaşları, yaptıkları işe karşılık gelen sınıf ile kademe ve derecelerine göre belirlenir.
Derece ve Kademe Nedir?
Devlet memurları, derece ve kademe olarak isimlendirilen bir çeşit basamak sistemi içinde görevlerinde yükselirler. Derece, göreve başlayan memurun eğitim düzeyini, kademe ise bu görevde geçirdiği süreyi gösterir. Sayısal değer olarak büyükten küçüğe doğru yükselen 15 derece ve her bir derecenin içinde, sayısal olarak küçükten büyüğe doğru yükselen 9 kademe vardır.
Devlet memuru olmaya hak kazanan bir ilkokul mezunu, 15. derecenin 1. kademesinden (15/1) mesleğe başlar. Disiplin cezası almamak kaydıyla memurlar her sene otomatik olarak 1 kademe yükselirler. Böylece mesleğe 15/1’inden başlayan ilkokul mezunu bir memur, 1 yılın sonunda 15/2’ye, 2 yıl sonunda 15/3’e yükselir. 3. kademeden sonra ise bir üst derece olan 14. derecenin 1. kademesine yükselmeye hak kazanır. Başka bir deyişle, 3 yıl çalışan ve bu süre zarfında disiplin cezası almayan memurlar 1 derece yükselir.
En az eğitimli olanlar 13. dereceden memuriyete başlar. Eğitim seviyesi yükseldikçe, derece de yükselir; ön lisans mezunları 10. derecenin 2. kademesinden (10/2), lisans mezunları 9. derecenin 1. kademesinden (9/1) göreve başlar. Düz memurlukta meslek okulu mezunları 1. kademeden işe giriş yaparken, özel uzmanlık gerektiren görevlere atanan meslek okulu mezunları 1 kademe yüksekten göreve başlar. Memur olarak çalışmaya başlamadan önce gerçekleştirilen staj ya da hazırlık sınıfı gibi bazı eğitim ve mesleki faaliyetler de kademe üzerine eklenebilir.
Memurların kademeleri bazı durumlarda, bir ödül niteliğinde de yükseltilir. Örneğin 8 yıl boyunca hiç disiplin cezası almamış olan bir memura, 8. yılın sonunda artı 1 kademe yükseltme verilir. Kalkınmada öncelikli bölgelerde çalışan, rotasyona tabi memurlar da her 3 yılda bir kademe artırılır. Başarılarından ötürü yükseltme alabilecekleri gibi, çalıştıkları kurumu ya da hizmet verdikleri kişileri zarara uğratan ya da başka bir sebepten dolayı disiplin cezası alan memurlara da ceza niteliğinde kademe düşürme ya da yükseltmeyi durdurma cezası verilebilir.
Devlet Memurlarının Sınıfları
Devlet memurları, devlet görevlerinin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre sınıflara ayrılır. Kamu görevlerini ve hizmetlerini yerine getirmeye memur edilenler;
- Genel idare hizmetleri sınıfı,
- Teknik hizmetler sınıfı,
- Sağlık hizmetleri ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfı,
- Eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı,
- Avukatlık hizmetleri sınıfı,
- Din hizmetleri sınıfı,
- Emniyet hizmetleri sınıfı,
- Jandarma hizmetleri sınıfı,
- Sahil güvenlik hizmetleri sınıfı,
- Yardımcı hizmetler sınıfı,
- Mülki idare amirliği hizmetleri sınıfı,
- Milli istihbarat hizmetleri sınıfı olmak üzere farklı sınıflarda istihdam edilirler.
Ek Gösterge Nedir?
657 sayılı kanunun 36. maddesinde belirtilen hizmet sınıflarına ait genel gösterge tablosunda, derecelere dahil kademelerden her biri için tespit edilen gösterge rakamı belirtilmiştir. Bu rakama karşılık gelen maaşa “kademe aylığı” denir. Aynı çizelgede yer alan derecelerin hepsini kapsayan kademe aylıklarının toplamı ise “derece aylığı” olarak adlandırılır. Kademe ve derece aylıkları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 43. maddesinde bulunan “aylık göstergesi” tablosunda belirtilmiştir. Buna ek olarak bir de “ek gösterge” tablosu vardır ki bu da hizmet sınıfları, görev türleri ve aylık derecelerine göre çalışanların maaşına eklenecek olan rakamları gösterir. Memur maaşları, aylık göstergesi çizelgesinde belirtilen maaşlara, ek gösterge çizelgesinde belirtilen miktar eklenerek hesaplanır. Ek göstergede yer alan unvanlarda değişiklik yapma yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı gerekli görürse bu unvanlara yenilerini ekleyebilir. Ek gösterge sadece memurların maaşlarını belirleyen bir katsayıdır, terfilerinde dikkate alınmaz.
- Kurumların 1., 2., 3. ve 4. dereceli kadrolarına atanan memurlara uygulanacak ek göstergeler, bu memurların daha önce sahip oldukları kariyerleri ile ilgili sınıf ya da Genel İdare Hizmetleri Sınıfında yer alan görevlerde kazanılmış hak aylık derecelerine göre alabilecekleri ek göstergelerden düşük olamaz.
- Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkan ve üyelikleri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkan ve Üyelikleri, Müşavir ve 1. dereceden uzman unvanlı kadrolara atanan memurlara, bu kadrolarda bulundukları sürece daha önce almış oldukları en yüksek ek gösterge üzerinden ödeme yapılır.
- Kadroları Milli İstihbarat Hizmetleri Sınıfına dahil olanlara, bu maddede gösterilen emsallerini geçmemek üzere, Cumhurbaşkanı tarafından tespit edilecek ek gösterge rakamları uygulanır.
Ek gösterge, memur maaşlarının, emekli aylıklarının ve emekli ikramiyelerinin miktarını belirleyen önemli bir katsayıdır. Ek gösterge ne kadar yüksekse, sözü geçen ücretler de o kadar yüksek olur. Dolayısıyla her memur bulunduğu hizmet sınıfının 1. derece kadroları için belirlenen ek gösterge rakamlarının yüksek olmasını ister.
3000 ile 3600 Ek Gösterge Arasındaki Fark
- Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıfına dahil olan öğretmenler,
- Avukatlık Hizmetleri Sınıfına dahil olan avukatlar,
- Din Hizmetleri Sınıfına dahil olan en az 4 yıllık dini yüksek öğrenim mezunları,
- Emniyet Hizmetleri Sınıfına dahil polis memurları ile
- Sağlık Hizmetleri ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri Sınıfına dahil olan hemşireler başta olmak üzere çok geniş bir memur kesiminin ek gösterge rakamı 3000’dir.
Bu yüzden, en az 4 yıllık yüksek öğrenim mezunu oldukları halde, başka sınıflardaki emsallerinden daha az maaş alırlar. Bu haksızlık, ek göstergenin 3000’den 3600’e yükseltilmesiyle giderilebilir. Nitekim çok geniş bir memur kesimini ilgilendiren bu düzenleme, hükümetin 24 Haziran 2018 seçim vaatleri arasında da yer almıştı.
Ek göstergenin 3000’den 3600’e çıkması özellikle yeni Sosyal Güvenlik Kanunu’nun 2008’de yürürlüğe girmesinden önce Emekli Sandığına bağlı olarak görev yapan kamu personeli için önem taşır. Çalışırken maaşlara önemli bir katkısı olmayan 3600 ek gösterge emekli maaşı ve ikramiyesinde artış sağlar.
Ek göstergesi 3600’e çıkarılan 25 yıllık bir öğretmenin emekli maaşı 533 TL’lik bir farkla, 2.433 TL’den 2.966 TL’ye çıkar.
Aynı öğretmen 3000 ek gösterge ile 77.961 TL emekli ikramiyesi alırken, ek göstergesi 3600’e yükseldiğinde 17.096 TL farkla 95.057 TL alır.
Hizmet yılı 30’a çıktığında ise emekli maaşı 2.595 TL’den 3.164 TL’ye yükselir. Bu öğretmenin emekli ikramiyesi 93.553 TL iken ek gösterge 3.600 olduğunda ikramiye 114.069 TL’ye yükselir.