Başkanlık Sistemi ile Devlet Bankalarına Memur Alımlarında Değişiklik Olacak mı?

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Anayasa değişikliği referandumuyla kabul edilen Başkanlık Sistemi (Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi), bireysel olarak henüz etkilerini hissetmesek de, kamusal alanda yapılan değişikliklerle yakında hepimizin hayatını etkileyecek. Kamusal alanda önemli değişikliklerin olduğu yeni sistemde, yasama ve yürütme gücünün neredeyse tamamen Cumhurbaşkanına devredildiği görülüyor. Yürütmenin daha hızlı ve esnek kararlar almasına duyulan ihtiyaçtan dolayı geçilmesi gerektiği söylenen Başkanlık sistemiyle, güçler ayrılığı ilkesinin esas olduğu parlamenter sistemde yapılamayan nelerin yapılabileceğini, alınamayan hangi kararların alınabileceğini ilerleyen günlerde, hep birlikte yaşayarak göreceğiz.

Son yıllarda özellikle, bir kez devlet kadrolarında memur olmaya hak kazanan bir kişinin, neredeyse hiçbir şekilde bu statüsünü kaybetmiyor olmasıyla ilgili tartışmalara tanık oluyorduk. Dolayısıyla Başkanlık sistemine geçişle birlikte en fazla merak uyandıran konulardan biri de, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu‘nda değişiklikler olup olmadığı.

Devlet Memuru Olmanın Şartları

Devlet tarafından vatandaşa sunulan hizmetler:

• Memur,
• Sözleşmeli personel,
• Geçici personel,
• İşçi statüsünde çalışan görevliler tarafından yerine getirilir.

Devlet memurları, devletin yurt içinde ve yurt dışında asli ve sürekli görevlerinin yerine getirilmesinden sorumludur. Devlet kurumlarında memur olmak isteyen bir kişinin, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48. maddesinde belirtildiği üzere yaş ve eğitim durumu gibi genel şartlara ve her kurumun kendi ihtiyaçları doğrultusunda belirlediği özel şartlara sahip olması gerekir.

Genel Şartlar:

• T.C. vatandaşı olmak
• 18 yaşını doldurmuş olmak
• Erkekler için; askerlik görevini tamamlamış olmak
• Kanunun 41. maddesinde bahsedilen suçları işlememiş olmak

Özel şartlar:

• Başvuruda bulunacağı hizmet sınıfı için geçerli olan eğitim, diploma sahibi olmak
• Hizmet göreceği kurumun duyurduğu şartları taşımak

Memurların devlete karşı sorumlulukları olduğu gibi, memurlarının sınıfları içinde ve sınıflar arasında en yüksek dereceye kadar ilerlemelerine imkan sağlamak, eşitlik ve liyakat ilkelerine bağlı hareket etmek de devletin sorumluluklarının başında gelir.

Bankacılık Sektöründe Devlet Memurluğu

Devlet hizmetleri ve bu hizmetleri yerine getiren memurlar, sorumluluk alanlarına, görevlerinin özelliklerine ve mesleklerine göre sınıflandırılır. Devlet bankalarında görevli memurlar, “genel idare hizmetleri” sınıfında yer alırlar. Bir kamu bankasında memur olmak isteyenlerin, devlet memurluğu için gereken genel şartların yanı sıra, bankacılık eğitimi almış olmaları ve memur alımı yapacak olan kamu bankasının aradığı özel şartları da sağlaması gerekir. Adayların bilgi düzeyleri ve mesleki deneyimleri yazılı ve/veya sözlü sınavlarla ölçülür.

Personel alımlarında uygulanacak:

• Yazılı ve sözlü sınavlar,
• Çalışma şartları ve esasları, ilgili banka tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.

Atamalarda liyakata önem verilmesi, usulüne uygun olarak gerçekleştirilen bu sınavlarda her adaya eşit şans tanınması ve kimsenin hakkının yenmemesi beklenir. 

Kamu bankaları, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu‘nun kendilerine verdiği yetkiler dahilinde, finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması, mali sektörün gelişmesi, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması için faaliyetlerini yürütürler. Kamu bankalarında görev yapan devlet memurları kadro karşılığı sözleşmeli statüde istihdam edilirler. Bu personelin ücret, mali ve sosyal hakları 5411 sayılı kanunla, bunun dışında kalan diğer tüm hakları ise 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile güvence altına alınmıştır.

Başkanlık Sistemiyle Ne Değişti?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun geneline baktığımızda, görev ya da memur tanımlarında, tarafların hak, görev ve sorumluluklarında, maaş ve diğer kazanımların belirlenmesinde esas alınan derecelendirme sisteminde, işe alımlarda uygulanacak prosedürde herhangi köklü bir değişiklik olmadığını görüyoruz. Öte yandan 24 Haziran 2018’de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimiyle birlikte resmen başlayan Başkanlık sisteminin ardından, 2 Temmuz 2018 tarihinde yayımlanan 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yapılan değişiklikler var. Kanun metninin 77 ayrı yerinde rastladığımız bu değişikliklerin tamamı, kanunun uygulanmasıyla ilgili yetkinin Cumhurbaşkanına verilmesiyle ilgili. Sistem değişikliğinden önce yetkili olarak bahsi geçen Devlet Personel Başkanlığı, Bakanlar Kurulu, Maliye Bakanlığı gibi kurumların metinden çıkartılarak yerlerine “Cumhurbaşkanı” ibaresinin konduğunu görüyoruz.

Kamu kurumlarındaki hantallığın ortadan kaldırılması için köklü değişiklikler yapılacağı söylenen 657 sayılı kanunda şimdilik yapılan tek değişiklik yetkilerin Cumhurbaşkanına verilmesi. Bu değişikliğin kamu bankalarında görevlendirilmek üzere ataması yapılacak memur alımlarına nasıl yansıyacağını bilmek şimdilik mümkün görünmüyor.

Başkanlık sistemine geçmeden önce Bakan, Başbakan ve Cumhurbaşkanı kararnameleriyle (üçlü kararname) yapılan bürokrat atamaları bundan böyle direkt olarak Cumhurbaşkanı tarafından yapılabilir. Yani eğer söz konusu olan memuriyet banka şube müdürlüğü ya da genel müdürlük seviyesinde ise bu atamanın, bakanın teklifine bile gerek olmadan Cumhurbaşkanı tarafından yapılması mümkün.