Fazla Mesai Hesaplama Formülü ve Örneği

İş Kanunu’nun 41. maddesi fazla çalışma ücreti ve çalışmaya ilişkin tüm hükümleri ayrıntılı biçimde belirlemiş, mesai hesaplama işlemleri ilgili kanun maddesine göre düzenlenmiştir. İşçilerin çalışma süreleri; günlük, haftalık ve aylık şekilde sınıflandırılmıştır. Haftalık çalışma süresi 45 saati aşamaz. İşçinin çalışma saatleri söz konusu süreyi aşması halinde işçiye fazla mesai hesaplama gerçekleştirilerek ücret ödenmesi gerekir. Ancak; işçi her bir saat fazla çalışma için verilecek zamlı ücret yerine fazla çalıştığı her saat karşılığında serbest zaman talep edebilir. Elbette fazla mesai süreleri de kanun kapsamında kısıtlanmıştır. Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Fazla mesai hesaplaması yapılabilmesi için işçinin saatlik net ücretinin bilinmesi gerekir.

Saatlik Net Ücret Nasıl Hesaplanır?

İşçinin saatlik net ücretinin belirlenmesi, fazla mesai ücretini hesaplamada esas alınan temel veridir. Saatlik net ücret ise işçinin aylık net maaşından Asgari Geçim İndirimi (AGİ) için ödenen miktarın düşülmesinin ardından elde edilen tutarın, işçinin aylık toplam çalışma saatine bölünmesiyle bulunur.

Örneğin asgari ücretle çalışan bir işçi; 2.029,50 TL brüt maaş alır. İşçinin net maaşı ise 1.603,12 TL’dir. Net maaştan bekar bir işçi için ödenen 152,21 TL AGİ miktarı çıkartılır. Elde edilen rakam aylık toplam çalışma saatine bölünür.

• 1.450,91 / 225 = 6,45 TL işlemiyle bir işçinin 1 saatlik ücreti ortaya çıkacaktır.

Fazla Mesai Nasıl Hesaplanır?

İşçinin 1 saat karşılığı aldığı net ücret bilindikten sonra fazla mesai çok daha kolay şekilde hesaplanabilir. Ancak fazla mesai hesaplaması yapılırken esas alınacak bazı koşullar bulunur. Söz konusu koşullar İş Kanunu’nun 41. maddesine göre düzenlenmiştir ve bu esaslara göre fazla mesai ücreti hesaplama işlemi yapılır;

• Her bir saat için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarından yüzde 50 fazla ödenir (Sözleşmede haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirtilmişse)
• Her bir saat için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarından yüzde 25 fazla ödenir (Sözleşmede haftalık çalışma süresi 45 saat saatin alında belirlenmişse)

Sözleşmede haftalık çalışma süresinin nasıl belirlendiğine göre alınacak fazla mesai ücreti değişiklik gösterir. Öte yandan; işçi ve işverenin mutabık olmaları halinde fazla mesai ücreti yerine İş Kanunu’nun 41. maddesi kapsamında denkleştirme esasları uygulanabilir. Denkleştirme esaslarının uygulanması halinde işçi bazı haftalar, haftalık çalışma süresi 45 saati aşsa bile fazla mesai ücreti alamaz.

Fazla Mesai Ücreti Yerine Denkleştirme Yapmak

İşin yoğunluğu nedeniyle işçinin fazla çalıştırılması halinde işveren ve işçinin anlaşması koşuluyla 2, 4 ve 6 aylık sürelerle denkleştirme yapılabilir. Denkleştirme; belirli sürelerde fazla çalışan işçinin çalışma programı (2 – 4- 6 ay) kapsamında farklı haftalarda daha az süreyle çalışmasıdır.

Mesai Hesaplama Formülü

İşçinin fazladan çalışma gerçekleştirdiği her bir saat için saatlik net maaşın yüzde 50 fazlası hesaplanır. Elde edilen ücret 1 ay boyunca işçinin toplamda çalıştığı fazla mesai saatlerinin toplamı ile çarpılarak işçiye ödenir. Formül iki aşamalı şekilde uygulanır;

1. İşçinin net saatlik ücreti X 1,5 = Saat başına alınacak fazla mesai ücreti

2. Saat başına alınacak fazla mesai ücreti X 1 ay boyunca toplamda çalışılan fazla mesai saatleri toplamı = İşçinin aylık fazla mesai ücreti

Fazla Mesai Hesaplama Örneği

Fazla mesai hesaplama formülü üzerinden asgari ücretle çalışan Sertaç isimli işçiyi ele alalım;

Sertaç isimli işçinin 1 saatlik ücreti; 6,45 TL’dir. Öncelikle ilgili formülün 1. kısmını uygulamak gerekir;

6,45 x 1,5 = 9,67 TL saat başına alınacak fazla mesai ücreti gösterir.

Fazla mesai hesaplama formülünün 2. kısmında ise Sertaç isimli işçinin 1 ay boyunca fazladan çalıştığı saatlerin toplamı esas alınacaktır. Sertaç, 1 ay boyunca toplamda 40 saat fazla çalışmıştır. Formülün ikinci kısmına geçildiğinde aşağıdaki hesaplamalar yapılır;

9,67 X 40 = 387 TL ( Sertaç isimli işçinin aylık maaşına ek olarak alacağı fazla mesai ücreti)

Gece Çalışmalarında Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Gece çalışmalarında fazla mesai ücretinin hesaplanması gündüz çalışmalarından farklılık göstermez. İş Kanunu’nda bu konuyla ilgili bir düzenleme mevcut değildir. Ancak gece çalışmasının kapsamı ve esasları detaylı biçimde belirlenmiştir.

Gece Çalışması Ne Zaman Başlar?

Gece çalışmasına ilişkin tüm hükümler; 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesine göre detaylandırılmıştır. İlgili kanun maddesine göre; gece çalışması en geç saat 20:00’da başlayan ve 06:00’a kadar devam eden süreyi kapsar. İşçinin gece çalışması gündüz çalışmasında olduğu gibi 7,5 saati geçemez ancak;

• Turizm,
• Özel güvenlik,
• Sağlık hizmetleri alanlarında çalışanlar için bu süre uzatılabilir ancak burada mutlaka denkleştirme esasları uygulanması gerekir.

Gece ve gündüz şeklinde mesai düzenlemesi yapan işletmeler günlük ve haftalık çalışma esaslarına uymak zorundadır;

• Aylık mesai planlamalarında işçiler; 1 haftalık ya da 2 haftalık periyotlar halinde gündüz ve gece vardiyalarını değiştirmelidir.
• 1 haftalık ya da 2 haftalık periyotlarda geceden gündüze ya da gündüzden geceye geçecek olan işçiler geçiş aralarında 11 saat dinlendirilmelidir.

Fazla Mesai Ücreti e-Devlet Üzerinden Nasıl Öğrenilir?

Fazla mesai ücretlerini e-Devlet kapısı üzerinden görebilirsiniz. Bunun için e-devlet kapısının içindeki Maliye Bakanlığı sayfasından Maliye Bakanlığı e-bordro Hizmeti başlığına tıklamanız yeterli. Açılan sayfadan görmek istediğiniz bordroya ait yıl ve ayı seçmeniz gerekiyor. Ancak bu uygulamadan yalnızca 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi olan memurlar ile kadro karşılığı sözleşmeli olarak çalışan memurlar yararlanabiliyor. Özel sektör çalışanları ve 4-C’li çalışan sözleşmeli memurlar ve özel sektör çalışanları faydalanamıyor. E-bordro sorgulama işleminde bilgiler; personel bilgileri, gelir bilgileri, kesinti bilgileri ve toplamlar başlıklarıyla sıralanır. İlgili bordro bilgileri içinde bulunan Toplamlar başlığının altında fazla çalışma ücretinizi görebilirsiniz.

Ulusal Bayramlar ve Genel Tatil Günlerinde Ne Kadar Fazla Ücret Ödenir?

İş Kanunu’na göre işveren; işçinin iznini almak kaydıyla ulusal bayramlar ve genel tatil günlerinde çalışmasını talep edebilir. Söz konusu günlerde işçi çalışmak istemezse tatil günleri boyunca günlük ücretleri tam olarak ödenir. Ancak işçi tatil günlerinde çalışmak isterse; çalışılan her gün için bir günlük ücret ödenir.

Örneğin; Sertaç isimli işçinin günlük ücretinin 50 TL olduğunu düşünelim. Sertaç 1 Mayıs İşçi Bayramı’nda kendi rızasıyla çalışırsa 50 TL günlük ücretinin yanı sıra günlük ücreti kadar bir ücret daha almaya hak kazanır ve aylık maaşına +50 TL yansıtılır. Ancak Sertaç 1 Mayıs’ta çalışmak istemezse günlük ücretinden kesinti yapılmaz ve maaşını tam olarak alır.