Cezaevinden İsteğe Bağlı Prim Ödeyerek Emekli Olunabilir mi?

Cezaevinde bulunan tutuklu ve hükümlülerin emeklilik hakkı sosyal güvenlik sistemi için bir tartışma konusudur. Çeşitli nedenlerle cezaevine giren kişilerin tüm sosyal hayatları ile birlikte iş yaşamı da kesintiye uğrar. Bu durum hem tutuklu bulunan kişi hem de bakmakla yükümlü olduğu aile üyeleri için endişe vericidir.

Tutuklu ya da hükümlü kişilerin sigortalılık halinin devam edip etmeyeceği ya da cezaevinde geçirilen sürenin emeklilik hesaplamasına nasıl yansıtılacağı başlıca merak edilen sosyal güvenlik konularıdır. Kişi, yargı tarafından belirlenen süreyi cezaevinde geçirmekle yükümlüdür; ancak bu ceza süresi sona erdiğinde sosyal hayatına devam edebilmesi için maddi anlamda güvenceye ihtiyacı olur.

Cezaevine Giren Kişinin Sigortalılığı Devam Eder mi?

Sigortalı olarak çalışmakta olan kişinin adli bir olaya karışması ve yargıyla karşı karşıya gelmesi durumunda iş ilişkisi ve hizmet sözleşmesi bu durumdan etkilenir. İşçinin suça karışması, iş sözleşmesinin ya da hizmet akdinin işveren tarafından haklı sebeple feshine zemin oluşturabilir. Bu noktada önemli olan gözaltı, tutukluluk ve hüküm giyme hallerini ayrı ayrı değerlendirmektir.

İş Kanununa göre işçi yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenemeyen bir suç işler ise, işveren iş sözleşmesini haklı sebeple ve derhal feshedebilir. İşçinin gözaltı ve tutukluluk süresi, yasada belirtilen ihbar süresini aşarsa, yine aynı şekilde işverenin iş sözleşmesini süre sonunda feshetme hakkı bulunmaktadır. Haklı sebeplerle fesihlerde işçinin tazminat haklarının da tehlikeye düşeceğini unutmamak gerekir.

Çalışanın tutukluluk halinin devamı ya da suçunun sabit bulunarak hüküm giymesi halinde ise iş ilişkisinin sürmesinden söz edilemez. Cezaevinde bulunan kişi hiçbir suretle bir işverenin yanında sigortalı çalışmaya devam ediyormuş gibi gösterilemez, primleri ödenemez. Dolayısıyla cezaevinde geçirilen süre emeklilik hesaplamasında kullanılacak prim ödeme günleri yönünden büyük bir kayıptır.

Cezaevine girdiği tarihte halihazırda esnaf ve tarım BAĞ-KUR’lusu durumunda olan kişiler için ise durum farklıdır. BAĞ-KUR sigortalılığı gözaltına alınınca, tutuklanınca ya da hükümlü olunması halinde de devam eder. SGK 4/A statüsünden farklı olarak askerlik döneminde dahi kişilerin BAĞ-KUR kayıtlarının devam ettiği görülür. BAĞ-KUR çatısı altında sigortalı bulunan kişiler için esas olan meslek odası, esnaf sicil kaydı, vergi kaydı ve ziraat odası kayıtlarının devam etmesidir. BAĞ-KUR için fiili çalışma kabul edilen, işin başında bulunmak değildir. Vergi mükellefiyetini ve oda kayıtlarını sürdürmek BAĞ-KUR ile sigortalılığa devam etmek için yeterlidir.

Tutuklunun Cezaevinde Geçen Süreyi Borçlanma Hakkı Var mı?

SGK 4/A statüsünde çalışmakta olan birinin cezaevine girmesi ve dolayısıyla hapis yattığı süre boyunca iş günü kaybetmesi akla “Cezaevinde geçen süreyi borçlanmak mümkün mü?” sorusunu getirir. Bu sorunun cevabı da tutukluluk, gözaltı ya da hüküm giyme durumunun varlığına göre farklı olacaktır.

Sigortalı kişi eğer gözaltına alınmasına ve tutuklanmasına neden olan suçtan beraat ederse, gözaltı ve tutukluluk sürelerini borçlanma hakkına sahiptir. Bu durumda emeklilik hesaplamasında geriye dönük olarak bu kaybedilen sürenin borçlanılması yoluna gidilebilir. Kişi yaş alt sınırını sağladığında emekli olabilir.

Sigortalının cezaevinde tutuklu bulunduğu suçtan hüküm giymesi halinde ise artık bu süreyi borçlanma hakkı bulunmamaktadır.

Cezaevine Giren Kişi Nasıl Emekli Olabilir?

Herhangi bir nedenle cezaevine giren kişinin BAĞ-KUR’a isteğe bağlı prim ödeyerek emekli olması mümkündür.

İsteğe bağlı prim ödeme kavramı kimi zaman güncel olmayan bilgiler nedeniyle yanlış yorumlanır. SGK 4/A statüsünde, eski adıyla SSK’da, sigorta prim ödemelerinin isteğe bağlı sürdürülebileceği düşünülür. Oysa 1/10/2008 tarihi itibarıyla isteğe bağlı sigortalılar 4/B statüsüne dahil edilmişlerdir. Bu tarihten sonra herhangi bir işverenin yanında fiili olarak çalışmadan 4/A statüsüne prim ödemesi yapmak sahte sigortalılığa giriyor. Sahte sigortalılığın tespiti halinde söz konusu prim günleri silinir.

Sosyal Güvenlik çatısı altında yer almak isteyen tutuklu ve hükümlüler BAĞ-KUR ya da diğer adıyla SGK 4/B statüsü üzerinden isteğe bağlı sigorta primi ödemesinde bulunmak zorundadır.

Cezaevinden Nasıl İsteğe Bağlı Prim Ödemesi Yapılır?

Sosyal Güvenlik Kurumu açıklamasına göre isteğe bağlı sigortalılık için belirli şartların sağlanması beklenir. Buna göre;

• 18 yaşını doldurmuş durumda olan,
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa tabi zorunlu sigortalı olunmasını gerektirecek şekilde fiili çalışmayan,
• Sigortalı olmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışan ya da tam gün çalışmayan,
• Kendi sigortalılığı nedeniyle Türkiye’de malullük ve yaşlılık aylığı almayan ,
• Türkiye’de ikamet eden ya da sosyal güvenlik anlaşması imzalanmamış ülkelerde bulunan tüm Türk vatandaşları 4/B statüsünde isteğe bağlı sigortalı olabilir.

Bu şartları sağlamakta olan cezaevi tutukluları ve hükümlüler bağlı bulundukları kuruma başvurarak kendilerinden talep edilen “İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesini” doldurabilirler. Müracaatın posta ile Sosyal Güvenlik Kurumuna gönderilmesi ve kurum kayıtlarına intikal etmesiyle isteğe bağlı sigortalılık başlar.

SGK 4/B isteğe bağlı sigorta primi; 5510 sayılı kanunun 82. maddesinde belirtilen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak üzere, sigortalı tarafından belirlenen prime esas aylık kazancın yüzde 32’sidir. Bu yüzdenin açılımı; yüzde 12 genel sağlık sigortası ile yüzde 20 malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası şeklindedir. Bu şekilde prim ödeyen kişilerin bakmakla yükümlü oldukları aile üyeleri de devletin sunduğu sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanabilir.

İsteğe bağlı sigortalı kişiler, BAĞ-KUR çatısı altındaki diğer sigortalılar ile aynı şartlarda emekli olur. Normal emeklilik için 9000 prim günü; yaş haddinden emeklilik için ise 5400 prim gününün yanında erkekte 63, kadında 61 yaş kriterleri aranır. Prime esas kazancın alt ve üst sınırları arasında kalmak üzere isteğe bağlı sigorta primi tutuklu tarafından belirlendiğinden; emeklilik aylığı da ödenen prime göre değişir. İsteğe bağlı sigortalı olan kişi bütçesi oranında bir ödeme takvimi belirleyebilir.

Cezaevinde geçen isteğe bağlı sigortalılık sürecinden sonra, tutuklunun yeniden özgürlüğüne kavuşması ve bir işverenin yanında çalışarak SGK 4/A statüsüne dönüş yapması mümkündür. Bu yolla cezaevi sürecinin emeklilik hesabına prim ödeme günü kaybı olarak yansımasının önüne geçilebilir. Tutuklu ve yakınları bakımından da isteğe bağlı sigortalılık dönemi geleceğe yönelik bir yatırım olarak değerlendirilebilir.