İşçinin Saat Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Tüm özel sektör çalışanları 4857 sayılı İş Kanunu’na tabidir, çalışma esasları bu kanuna göre düzenlenmiştir. İşçinin çalışma süreleri, mola ve tatilleri kanun kapsamında düzenlenmiş çalışma esaslarıdır. İşçinin saat ücreti hesaplaması da İş Kanunu’nda belirlenmiş esaslar temel alınarak yapılır. İş Kanunu’nun “Çalışma Süreleri” başlığı altında yer alan 63. maddesine göre bir işçi günlük 11 saat, haftalık ise 45 saatten fazla çalıştırılamaz. Haftalık 45 saat çalışan bir işçi ise yine İş Kanunu’nun 46. maddesine göre 24 saat aralıksız dinlenme hakkına sahiptir. Söz konusu maddeler ışığında bir işçi haftada en fazla 6 gün ve 45 saat çalıştırılabilir ve saat ücreti hesaplama da bu doğrultuda yapılmalıdır. Öte yandan tüm fazla mesai ücretleri hesaplamaları da işçinin saat ücreti üzerinden gerçekleştirilir, bu nedenle saat ücretini bilmek hem işçi hem de işveren için önem arz etmektedir.
Günlük Maaş Hesaplama
Haftada 6 gün ve toplamda 45 saat çalışan bir işçi için günlük ücret nasıl hesaplanır;
Öncelikle haftalık çalışılan gün sayısı çalışılan saate bölünür;
- 45 / 6 = 7,5 saat (Günlük çalışma saati)
İş Kanunu’nun 46. maddesinde, çalışılmayan gün için; “çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir” ifadesi yer alır. Hafta tatili de çalışılan gün olarak hesaplanacağından bir işçinin günlük maaş hesaplaması 30 gün üzerinden belirlenir.
Bir işçinin tüm ay boyu çalıştığı saati hesaplamak için; günlük çalışma saati ile aylık (30 gün) toplam çalışma günü çarpılır;
- 7,5 X 30 = 225 saat (Aylık çalışma saati)
Günlük ve saatlik çalışma saatlerini belirledikten sonra işçinin aldığı aylık maaş, işçinin aylık çalışma saatine bölünür;
Örneğin 2.000 TL maaş alan bir işçi için;
- 2.000 / 225 = 8.88 TL, 1 saatlik ücretini ifade eder.
Saat Ücretinden Maaş Hesaplama
İşçinin 1 saat karşılığı aldığı saat ücretinin bilinmesi halinde işçinin aylık maaşı da kolaylıkla hesaplanabilir. Saat ücreti üzerinden maaşını; işçinin 1 saatlik ücreti ile aylık (30 gün) toplam çalışma gününü çarparak bulabiliriz;
Örneğin saatlik 8,8 TL alan bir işçinin;
- 8.8 X 30 = 2.000 TL işlemiyle aylık maaşını kolaylıkla hesaplayabiliriz.
Saatlik Ücret Hesaplama Neden Önemlidir?
İşçilerin çalışma saat ücretlerini bilmeleri; fazla mesailer için alınacak ücretin doğru hesaplanmasında önem kazanmaktadır. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41. Maddesine göre; her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarından yüzde 50 fazla şekilde ödenmesi gerekir. Saatlik ücretinizi bilmeniz halinde kolayca fazla mesai ücretlerinizi hesaplayabilirsiniz. Burada belirtilen yüzde 50 fazla ödeme; iş sözleşmenizde haftalık çalışma süresinin 45 saat olarak belirtilmiş olması kaydıyla geçerlidir. Eğer sözleşmenizde haftalık çalışma süreniz 45 saatin alında olacak şekilde düzenlenmişse; bu durumdaki bir işçi haftalık belirlenen çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak nitelendirilir. Söz konusu durumda; fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma karşılığı olarak verilen ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde 25 fazlası şeklinde işçiye ödenir.
Fazla Çalışmalarda Saatlik Ücret Hesaplaması
Fazla çalışmalarda saatlik ücret miktarı brüt maaş üzerinden değil, net maaş üzerinden hesaplanır. Aynı zamanda Aile Geçim İndirimi (AGİ) için alınan miktar da net maaştan çıkartılır.
Örneğin asgari brüt 2.029,50 TL alan bir işçinin net maaşı 1.603,12 TL’dir. Net maaşın içinde bekar bir işçi için 152,21 TL AGİ ücreti yer alır. Net maaştan AGİ düşülür ve elde edilen miktar aylık toplam çalışma saatine bölünür;
- 1.450,91 / 225 = 6,45 TL işlemiyle bir işçinin 1 saatlik ücreti ortaya çıkacaktır.
Fazla mesai ücreti saatlik net ücretin yüzde 50 fazlası olması gerektiğine göre; asgari ücretle çalışan bir işçi fazla mesai olarak çalıştığı her bir saat için net 9.68 TL alacaktır.
Fazla Çalışma Nedir? Günlük Kaç Saat Çalışmadan Sonra Fazla Mesai Yazılır?
İş Kanunu’nun 41. maddesi fazla çalışma ücreti ve fazla çalışmanın kapsamını belirler. İlgili maddeye göre fazla çalışma; günlük 45 saati aşan çalışma olarak belirlenmiştir. Günlük 7,5 saat çalışmadan sonra işçinin çalıştığı saat başına fazla çalışma ücreti ödenmek zorundadır. Ancak burada denkleştirme esasının uygulanması halinde işçi haftalık 45 saatlik süreyi bazı haftalarda aşsa dahi bu çalışmalar için fazla çalışma ücreti alamaz.
Çalışma Saati Denkleştirmesi Nedir?
İşçinin günlük çalışma saat ücreti kanun tarafından belirlenmiştir. Ancak işin yoğunluğu nedeniyle işçinin fazla çalıştırılması halinde aşağıdaki denkleştirme süreleri uygulanabilir;
- 2 aylık denkleştirme
- 4 aylık denkleştirme
- 6 aylık denkleştirme
Belirlenen sürelerde kişinin fazladan çalıştığı saatler için daha az süreyle çalıştırılması ile denkleştirme yapılır.
Örneğin; 16 haftalık bir çalışma planı düşünelim; ilk 8 hafta günlük 11 saatten haftada 6 gün çalışan işçi, haftada 66 saat çalışırsa iki ay boyunca toplamda 528 saat çalışır. Söz konusu durumda işçi sonraki 8 haftalık dönemde; haftada 4 gün ve günlük 6 saat çalışması halinde haftada 24 saat çalışırsa iki ay boyunca toplamda 192 saat çalışmış olacaktır. Dört ay boyunca toplam çalışma sürelerinin toplamı 720 saat edecektir. Toplam çalışılan hafta sayısına bölündüğünde 720/16= 45 saat elde edilecektir ve bu denkleşme yasal olarak bir işçinin haftalık çalışma süresine denk gelmektedir.
Telafi Çalışması Nedir, Günlük Kaç Saattir?
Zorunlu nedenlerle faaliyetin durması, bayramlar ve genel tatillerden önce ya da sonra iş yerinin tatil edilmesi ve haftalık 45 saat çalışma süresinin doldurulamaması halinde; işveren tarafından telafi çalışma talep edilebilir.
- Telafi çalışmaları fazla mesai olarak değerlendirilmez.
- Günlük 3 saatten fazla telafi çalışması talep edilemez
- Tatil günleri içinde telafi çalışması talep edilemez.
Gece Çalışması Nedir, Günlük Kaç Saattir?
Gece çalışması en geç saat 20.00’den 06.00’a kadar geçen 11 saatlik dönemi kapsar. İşçinin gece çalışması 7,5 saati geçemez ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetleri işlerinde çalışanlar, yazılı onaylarının alınması şartıyla 7,5 saatten fazla çalıştırılabilir. Ancak burada da denkleştirme esasları uygulanmak zorundadır. Öte yandan, gece ve gündüz şeklinde işletilen ve nöbet usulüne göre çalışılan iş yerlerinde işçilerin günlük ve haftalık çalışma esasları ise aşağıdaki gibidir:
- Bir hafta gece çalışan işçi, onu takip eden haftada gündüz çalıştırılmalıdır.
- Gece ve gündüz haftaları 2 haftalık periyotlar halinde de düzenlenebilir.
- Haftalık; geceden gündüze ya da gündüzden geceye geçecek olan işçi geçiş aralarında en az 11 saat dinlendirilmek zorundadır.