İş Mahkemesi Kaç Duruşmada Ne Kadar Sürede Tamamlanır?
Yaklaşık olarak 14 milyon işçi bulunan ülkemizde, işçi haklarının bilinmesi ve işçilerin bu konuda bilgilendirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu kadar fazla işçinin bulunduğu bir ülkede, işçilerin işverenleriyle aralarında meydana gelen hukuki uyuşmazlıklar ise genelde ilk derece mahkemesi olarak iş mahkemelerinde çözüme kavuşturulur. Bu aşamada haklarını yargı yolu ile aramak isteyen işçilerin aklına gelen ilk soru iş mahkemesi ne kadar sürede sonuçlanır sorusudur.
İş Mahkemeleri ve İşleyişi
Öncelikle İş Kanunu’nda; iş mahkemelerinin görev alanına giren davalarla ilgili olarak, yalnızca işe iade davasına ilişkin bir süre tesis edilmiştir. Buna göre; iş mahkemesine intikal eden bir dava, mahkemece seri muhakeme usulü ile en geç 2 ay içerisinde sonuçlandırılır. Taraflardan birinin temyiz hakkını kullanması durumunda ise temyiz merciinin kararını 1 ay içinde vermesi gereklidir. Kanunun bu açık hükmüne rağmen gerek ilk derece mahkemesi olarak iş mahkemeleri gerekse bölge adliye mahkemeleri veya Yargıtay yoğunluk sebebiyle bu sürelere uyamayabilir.
Ortalama Sürelerle İş Mahkemesi Ne Kadar Sürer
Mahkemelerin ve adliyelerin mevcut yoğunluğu karşılayamaması sebebiyle kanunun öngörmüş olduğu sürelere uyulamayabilir. İlk derece mahkemesi olarak iş davalarının görüldüğü iş mahkemelerinde 2 ay içerisinde sonuçlandırılması gereken bir iş davası, uygulamada genellikle 3 ay-1 yıl gibi bir sürede sonuçlandırılabilir. Bu süre; talep, davalı sayısı, davacı sayısı, tanık sayısı, yargılamada bilirkişi incelemesi gerekip gerekmediği, keşif gerekip gerekmediği, mevcut deliller ve hatta hakimin yargılama sırasındaki tutumu gibi hususlara göre değişiklik gösterir. Yani iş mahkemesi davaları ne kadar sürer sorusuna verilebilecek tek bir cevap yoktur. Cevap, her davada değişir.
Duruşma sayısı ile ilgili olarak; mevzuatta, yani İş Kanunu’nda öngörülmüş herhangi bir üst limit veya alt limit yoktur. İş mahkemesi kaç duruşmada biter şeklinde sorulacak bir soruya cevap vermek pek mümkün değildir. Çünkü bu sayı, ön inceleme gerekip gerekmediği, delillerin incelenmesi, hakimin vicdani kanaatinin ne zaman tam olarak oluştuğu ve karara varabilmek için gerekli doneleri ne zaman topladığına bağlıdır.
İşe İade Davaları
İşçinin iş sözleşmesinin, geçerli neden veya haklı sebep olmaksızın ya da mevzuatta öngörülmüş olan bildirim sürelerine uyulmaksızın sona erdirilmesi durumunda işçi, yine kanunda belirtilen sürelere bağlı kalarak iş mahkemesine işe iade davası açabilir. Kanunda, ilk derece mahkemesi olarak iş mahkemesinin davayı ivedilikle ve seri muhakeme usulü ile sonuçlandırması gerektiği ve seri muhakeme usulü ile en geç 2 ayda yargılamayı tamamlaması gerektiği öngörülmüştür. Ancak yoğunluk nedeniyle bu süre tahminen 3-12 ay arası olur. Kararın temyizinde ise temyiz merciinin kararını 1 ay içinde vermesi öngörülmüştür. Ancak uygulamada bu süre 2 yıla kadar çıkabilir. İşe iade davaları bu hususta bir özellik arz eder. Diğer iş davalarından farklı olarak, kararın üst mahkemeye taşınabilmesi için yalnızca istinaf yoluna gidilebilir yani bölge adliye mahkemesine başvurulabilir. Bölge adliye mahkemeleri ise bu süreyi 3-6 ay arasına indirebilir. Yani iş mahkemesi temyiz süresi ne kadar sürer sorusunun cevabı da farklılık gösterir.
Kıdem Tazminat Davaları
Kıdem tazminatı, işçinin kendi isteğiyle mevzuat hükümlerine uygun şekilde işinden ayrılması veya işveren tarafından yine mevzuat hükümlerine uygun olarak işine son verilmiş olması durumunda, işçinin o iş yerinde çalıştığı her bir yıl için 1 aylık ücreti şeklinde ödenen tazminattır. Kıdem tazminatında hesap son ücret üzerinden yapılır ve işçinin giydirilmiş ücreti nazara alınır. Bu şekilde işinden ayrıldıktan sonra kıdem tazminatını alamayan veya eksik alan işçiler bu hususu iş mahkemelerinde yargıya taşırlar.
Mevzuatta; işe iade davalarında olduğundan farklı olarak kıdem tazminat davalarında yargılamanın bitirilmesi gereken süreler belirlenmemiştir. Kıdem tazminat davalarının yargılama süreleri yine mahkemelerin iş yoğunluğu, tanıklar, deliller, işten çıkarılma nedenleri, hakimin tutumu, taraf sayısı, tarafların dinletmek istediği tanık sayısı, bilirkişi incelemesi veya keşif gerekip gerekmediği gibi hususlara göre değişiklik gösterir. Yine ortalama bir süre vermek gerekirse; kıdem tazminat davalarının iş mahkemeleri tarafından 6 ay-1 yıl içerisinde sonuçlandırılmakta olduğu görülür. Temyiz mercii olarak dosyayı üst mahkemeye taşımak isteyen taraf istinaf yolunu tercih ederse Bölge Adliye Mahkemeleri davayı ortalama 5-6 ay içerisinde sonuçlandırır. Bölge Adliye Mahkemesi kararları Yargıtay’da temyiz edilmek istenirse, Yargıtay dosya yoğunluğuna bağlı olarak 1-2 yıl arasında kararını verir. Bu süreler kesin süreler olmayıp, yukarıda bahsi geçen etkenlerin mevcudiyetine ve durumuna göre değişiklik gösterir.
Ücret Alacakları
Ücret; işçinin işgörme borcunun karşılığı olarak işveren tarafından iş sözleşmesine uygun olarak ödenen meblağdır. İşçinin ücrete hak kazanmasından itibaren ücret alacağını 20 gün boyunca alamaması durumunda, iş sözleşmesini sona erdirmeksizin iş yerinde bulunmaya devam edip iş görme borcunu yerine getirmeme hakkına sahip olduğu gibi, iş sözleşmesini sona erdirerek ödenmeyen ücretlerini ve hak etmişse kıdem tazminatını dava edebilir. Bu dava da yine ilk derece mahkemesi olarak iş mahkemelerinde görülür. İş mahkemelerinin bu davayı sonuçlandırması için İş Kanunu’nda belirlenmiş üst limitler olmadığından İş Mahkemesi, istinaf yolunda Bölge Adliye Mahkemeleri ve temyiz mercii olarak Yargıtay davayı; iş yoğunluğuna, dosyanın durumuna ve mahkeme sujelerinin sayısına bağlı olarak karara erdirebilir.
Fazla Çalışma Ücreti Alacağı
İş Kanunu’nda olağanüstü durumlar istisna olmak üzere, bir işçinin iş yerinde haftalık olarak çalışabileceği maksimum süre 45 saat olarak belirlenmiştir. İş sözleşmesinde bu süre 45 saatin altında belirlenmiş olabilir. Eğer işçi, 45 saatin üzerinde çalışmışsa, 45 saatten sonraki kısımlar fazla çalışma olarak nitelendirilir. İş sözleşmesinde haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlenmiş ve işçi bu süreleri aşmışsa 45 saate kadar olan kısımda fazla sürelerle çalışmış olur ve yine 45 saati aşan kısım için fazla çalışma yapmış olur. Kanun fazla çalışma yaptığı her saat için işçiye saatlik ücretinin %50 fazlası, fazla sürelerle çalışma için ise %25 fazlası ödenir. Bu ücretlerin ödenmemesi durumunda işçi bunu iş mahkemelerinde dava edebilir. Davanın iş mahkemesinde sonuçlanması, istinaf yoluna gidilmesi ve bu kararın Yargıtay’da temyiz edilmesi durumunda dosya yoğunluğu ve davanın durumuna göre yukarıdakilerle benzer sürelerde sonuçlanır.
İstinaf ve Temyiz
İşçilerin veya işverenlerin birbirlerine karşı açacakları davalar ilk derece mahkemesi olarak iş mahkemelerinde görülür. Bu yargılama sonucunda mahkemenin vermiş olduğu kararı beğenmeyen taraf dosyayı istinaf yoluna taşıyarak Bölge Adliye Mahkemelerine havale eder. Bölge Adliye Mahkemelerinin dosyayı karara bağlaması ortalama 3-6 ay sürer. Bölge Adliye Mahkemesi kararı üst mahkemeye taşımak isterse dava temyiz mercii olarak Yargıtay’a götürülür. Yargıtay ise dosyayı iş yoğunluğuna bağlı olarak 1-2 yıl içerisinde karara bağlar.