SGK Meslek Kodları ve Ücretleri Nelerdir? Sıralı Tam Liste
Bir süre öncesine kadar birbirinden bağımsız birer kurum olan Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur, 2006 yılında 5502 sayılı kanunla Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı (SGK) adı altında birleştirildi. Aynı yıl hazırlanan ve çalışanların sigortalılık hallerini düzenleyen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ise, 1 Ocak 2007 tarihinde yürürlüğe girdi. Ülkenin değişen yaşam koşulları ve demografik yapısı, çağın getirdiği yeni çalışma biçimleri, yeni bir sosyal güvenlik anlayışı ihtiyacını doğurdu.
Hazırlıkları 2002 yılından beri sürdürülen sosyal güvenlik reformu, ülke nüfusunun tamamına eşit ve yüksek kalite standartlarında sağlık hizmeti sağlayacak, gerek çalışırken gerekse emeklilik döneminde vatandaşların gelir kaybına uğramalarını önleyecek ve en önemlisi sürdürülebilir olan bir sosyal güvenlik sistemi inşa etmeyi amaçlar.
Sosyal güvenlik alanında bir değişim ihtiyacı doğuran en önemli 2 sebep; kayıt dışı istihdam ve sisteme kayıtlı çalışan sayısının emekli sayısıyla neredeyse aynı olması. Oysa uluslararası standartlarda bir sosyal güvenlik sisteminin sağlıklı işleyebilmesi için çalışan sayısının emekli sayısının en az 4 katı olması gerekiyor. Ülkemizdeki bu dengesizlik büyük ölçüde, 80’li yıllarda emeklilik yaşının 40’lara kadar düşürülmüş olmasından kaynaklanıyor. Günümüzde emeklilik yaşının kademeli olarak 65’e çıkarılması bu dengesizliği ortadan kaldıracak ama henüz bu değişikliğin etkilerinin hissedilmesi için çok erken. Dolayısıyla, çalışan herkesin sosyal güvenlik sistemine dahil edilmesi yani kayıt dışı istihdamın önüne geçilmesi son derece önemli.
Kayıt dışı istihdam sadece sisteme dahil olmayan yani hiçbir şekilde adına sigorta primi yatırılmayanlardan oluşmaz. Sigortalı olarak çalıştığı halde prim gün sayısı ya da ücreti düşük gösterilen çalışanlar da kayıt dışı istihdamın bir parçasıdır. Sosyal sigortalar reformunun hedefine ulaşabilmesi, bu insanların bir an önce hak ettikleri şekilde sisteme kayıt olmalarına bağlıdır.
Meslek Kodu Uygulaması
Sosyal Güvenlik Kurumu, olduğundan düşük ücret ya da düşük iş günü bildirimi şeklindeki kayıt dışılığın önüne geçmek için 2012 yılında “meslek kodları” düzenlemesini getirdi ve kuruma bildirimi yapılan kişilerin meslek kodlarının da beyan edilmesi gerektiğini duyurdu. Başlangıçta bir tavsiye niteliğinde olan bu düzenleme, 2018 yılı Ocak ayında yürürlüğe girmek üzere 2016 yılında yasalaştı (5510 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu”nun 102. maddesinin birinci fıkrasına eklenen, 6728 sayılı “Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”).
Meslek kodu, her meslek ve her iş kolunun rakamlardan oluşan adıdır. İşverenler 01.01.2018 tarihi itibarıyla işe aldıkları kişiyi meslek adı ve koduyla birlikte SGK’ya bildirmek zorundadır. Böylece iş yerinde örneğin doktor olarak çalışan kişinin sigorta primlerinin sanki asgari ücret alıyormuş gibi ödenmesi engellenmiş olur. Aksi takdirde işverenler bildirim yapmadıkları her ay için asgari ücretin 1/10’u tutarında idari para cezasına çarptırılırlar.
Öte yandan sadece SGK meslek kodlarının zorunlu hale getirilmesi uygulamasının, kurumun zarara uğramasını ve çalışanların haklarının gasp edilmesini önlemesini beklemek de pek doğru olmaz. Sonuçta asgari ücret her sektör ve meslek grubu için aynı ve işveren -para cezasına rağmen- farklı bir meslek kodu girerek çalışanın maaşını düşük gösterebilir. Kendince haklı sebepleri de olabilir ki devletin önceliği, işverenin para cezasına rağmen bu hileyi yapmayı göze almasını önleyecek bir sistem geliştirmek olmalı.
Uygulamanın İşe Yaraması İçin SGK Meslek Kodlarına Göre Maaş Listesi de Gerekli
Ülkemizde meslek grupları için ayrı ayrı belirlenmiş bir ücret tarifesi yok. Meslek gruplarının alabileceği taban ve tavan fiyatlar genellikle meslek birlikleri ve odaları tarafından belirleniyor. Asgari ücret ise, çalışanın asgari yaşam standartlarını sağlayacak en düşük miktar ücreti ifade ediyor. Yasal olarak hiç kimse asgari ücretin altında çalıştırılamaz. SGK meslek kodları taban ücret belirlendiğinde bir anlam ifade edebilir. Yine de uygulamanın, işverenleri çalışanlarına düşük sigorta primi yatırmaktan caydırıcı bir önlem olarak yaygınlaşması faydalı olacaktır. Çalışanların da e-Devlet üzerinden SGK hizmet dökümü alarak meslek kodlarının doğru girilip girilmediğini kontrol etmeleri gerekir. Eğer meslek kodunun girilmediğini ya da yanlış girildiğini görürlerse, işvereni uyarabilirler.