Kıdem Tazminatı Ne Kadar Sürede, Ne Zaman Ödenir?

Kıdem tazminatı konusu işçi ile işvereni en sık karşı karşıya getiren konulardan biridir. Kıdem tazminatının nasıl ve ne durumlarda hak edileceği, hak ediş kesinleşirse nasıl hesaplanacağı, ne zaman ve nasıl ödeneceği gibi sorular işçi ve işveren tarafları arasında zaman zaman anlaşmazlığa neden olmaktadır.

Kıdem Tazminatına Nasıl Hak Kazanılır?

Kıdem tazminatı işçinin çeşitli nedenlerle işten ayrılırken işverenden aldığı tazminattır. Kıdem tazminatı hakkının doğabilmesi için genel kural işçinin işveren tarafından işten çıkarılmasıdır. İş sözleşmesinin işveren tarafından feshinde, işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için iş yerinde bir yıllık kıdemi doldurmuş olması gerekir. Aynı zamanda fesih gerekçesi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış olmamalıdır, bu durumda işveren kıdem tazminatı ödemeyebilir. Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareket ifadesinde kasıt; hırsızlık, işverene ve ailesine onur kırıcı hakaret, taciz, gözdağı ve bunun gibi huzuru bozacak hareketlerdir.

Kıdem tazminatı iş yerinde çalışılan yıla göre artarak hesaplanan bir tazminat türüdür ve hak edişin oluşabilmesi için deneme süresi dahil, aynı iş yerinde bir yıl çalışma süresi şartı aranır. Aynı işverene ait çeşitli iş yerlerinde bir yıl çalışma süresi doldurulduysa da bu süreler toplanır ve kıdem tazminatı hakkı doğar.

Kıdem tazminatına hak kazanan çalışanlar için kıdem tazminatı ödeme süresi önem taşımaktadır. Bazı durumlarda işveren ödeme yapmaktan kaçınmakta, ödeme güçlüğü çektiğini belirtmekte ve çalışana yasadan doğan haklarını ödememektedir. Böylece işçi ve işveren tarafları mahkemede karşı karşıya gelebilir. İş Kanununa göre kıdem tazminatı işçinin iş yerinde harcamış olduğu emek, zaman ve güce karşılık yasal hakkıdır ve işveren bunu karşılamak durumundadır.

İşten Kendi İsteğiyle Ayrılan İşçiye Kıdem Tazminatı Hakkı Doğar mı?

İşçinin işten ayrılması halinde kıdem tazminatı alınabilen durumlar sınırlıdır. İşverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı halleri gibi işçinin iş sözleşmesini derhal feshine olanak tanıyan durumlarda işçi işten ayrılırken kıdem tazminatını da alabilir. Emeklilik şartını yerine getiren ve emeklilik hakkı doğan bir çalışan işten ayrılırken kıdem tazminatı alabilir. Emeklilik yaşı dolar ancak prim ödeme gün sayısı dolmaz ise ya da tam tersi olarak prim ödeme gün sayısı dolar ancak yaş kriteri sağlanamaz ise, bu durumda da kıdem tazminatı alınabilir. Erkek çalışanın askere gitmesi halinde kıdem tazminatı hakkı doğar. Kadın çalışanın evlenmesi durumunda ise; evlendikten sonraki bir yıl süre içerisinde kadın işçi tazminatını alarak işten ayrılabilir. Bu şartları sağlayan çalışanlar için işveren kıdem tazminatı ödemek zorundadır, yasaya göre ödememe ya da ödemeyi geciktirme hakkı yoktur.  Kıdem tazminatı haklı sebep sayılan haller dışında işten ayrılan, istifa eden çalışana ödenmez.

Kıdem Tazminatının Ödenmesi

Kıdem tazminatı iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte işçiye ödenmesi gereken bir tazminat türüdür. Kıdem tazminatının ödenmesi ile ilgili süreçlerde kanun, işçinin mağdur olmamasına yönelik olarak işler. Kıdem tazminatı kural olarak tek seferde ve derhal ödenmelidir.

Kıdem Tazminatının Geç Ödenmesi

İşveren yönünden, özellikle işlerinde maddi güçlük çekmesi veya toplu işten çıkarma yapması halinde, “kıdem tazminatı en geç ne zaman ödenir?” sorusunun cevabı aranabilir. Ancak fesih tarihinde ödenmeyen kıdem tazminatı için işçinin yada işçilerin dava açması halinde, geriye dönük faiziyle birlikte kıdem tazminatı alınabilir. İşçi, dava açmadan önce işverenden kıdem tazminatını yazılı olarak ister ve işvereni temerrüde düşürürse; yani yazılı evrak tarihinde işverenden ödeme istediğini ancak alamadığını ispatlar ise faiz bu yazı tarihinden itibaren işlemeye başlar.

Kıdem tazminatının geç ödenmesi durumunda işverenin zor duruma düşeceği bir diğer nokta da faizlerin en yüksek oranda işleyecek olmasıdır. İşveren, geciken kıdem tazminatını karar tarihinde mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı ile işçiye ödemekle yükümlü olur. Toplu işten çıkarma durumunda işverenin her işçi için en yüksek faizden hesaplanan gecikme faiziyle kıdem tazminatı ödemesi daha maliyetli bir uygulamadır.

İhbar ve kıdem tazminatlarında zaman aşımı süresi 10 yıl olarak belirlenmiştir. Bu da; fesih tarihinden itibaren 10 yıl süre içerisinde işçinin sözleşmeden doğan, alamadığı kıdem ve ihbar tazminatı hakları için işverene dava açabileceği anlamına gelmektedir.

İflas Eden İşveren Kıdem Tazminatı Ödemekle Yükümlü mü?

İşverenin iflas etmesi, iş yerinde işin durması gibi hallerde bile kıdem tazminatı ödenmemesi söz konusu değildir. İşveren iflasını açıklasa da işçilerinin ihbar ve kıdem tazminatı haklarını ödemekle yükümlüdür. Ancak iş yerinin başka işverene devredilmesi halinde, işçilerin hakları da yeni işveren ile süreceğinden, işçilere kıdem tazminatı ödenmemektedir. Yıllık izin, kıdem tazminatı gibi önceki işverenden devam eden haklar iş yeri devirlerinde saklı kalmaktadır.

Çek ya da Senetle Ödenebilir mi?

Kıdem tazminatının ödenmesine çek ya da senetle ödemeye bir kısıt getirilmemiştir. Ancak çekin karşılıksız çıkması gibi işçinin mağdur olduğu hallerde tekrar aynı dava ve faiz işleme süreçleri devreye girecektir. Kıdem tazminatı hakkı doğduğu halde, kıdem tazminatı ödemesi geciken ya da hiç ödenmeyen işçinin iş mahkemesine dava açma hakkı vardır.

Taksitle Ödenebilir mi?

Kıdem tazminatının ödenmesinde işçi ve işveren tarafları arasındaki uzlaşma ilkesine bırakılan durumlar da vardır. Örneğin; işveren tazminatı taksitle ödemeyi teklif eder, işçi de kabul ederse kıdem tazminatı taksitle ödenebilir. İşçi taksitle ödemeyi kabul etmiyorsa dava açma hakkına sahiptir. Ayrıca, taksit ödemesinin gecikmesi durumunda iş kanunu yine işçinin tarafında olarak, işçiye faiz isteme hakkı tanır.

Kıdem tazminatının taksitle ödenmesinde, ödeme günleri işçi ve işveren arasında baştan belirlenmeli ve ödeme tarihlerinde karşılıklı uzlaşılmalıdır. Belirtilen ödeme günlerine işveren tarafından riayet edilmemesi halinde işçi dava açarak kıdem tazminatının tamamı için faiz isteme talebinde de bulunabilir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İş yerinde çalışılan yıl sayısının işçinin bir aylık brüt geliriyle çarpılması şeklinde hesaplanır. Brüt gelir hesaplanırken işçinin iş yerinden kazandığı tüm maddi yan olanaklar dahil edilmelidir. Bir yıldan artan aylar için de oransal olarak hesaplanan miktar tutara ilave edilir. Kıdem tazminatı için aynı zamanda bir tavan uygulaması mevcuttur. Brüt aylık gelir o yıl için hesaplanan kıdem tazminatı tavanını geçiyorsa; hesaplamada brüt gelir değil tavan olarak belirlenen tutar kullanılır.