İbraname Nedir? Ne Zaman İmzalanır? İmzalamazsam Ne Olur?

İbraname; işçinin işten ayrılırken, iş hukukunun ve iş sözleşmesinin kendisine tanıdığı maddi tüm hakları aldığını gösteren belgeye verilen isimdir. İşçi ve işveren arasındaki hak ve alacakların düzenlenmesini sağlayan belgedir ancak belgenin hazırlanması süreci, gereklilikleri gibi konularda yapılan yanlışlar pek çok hukuki sorunu ve uzun uğraşları beraberinde getirir. Bu nedenle ibranamenin imzalanma zamanı, hükümleri, içeriği, özetle tüm detaylarının titizlikle ve kurallarına uygun şekilde düzenlenmesi gerekir.

İbraname Nedir?

Arapça kökenli olan ibra kelimesi; aklama ve temize çıkarma anlamı taşır. İşçi ve işveren arasında yapılan akdin temiz (sarih) biçimde tamamlandığı anlamını taşıdığı için ibraname olarak ifade edilir. İbra borçlar hukukunda; borcu sona erdiren sebepler arasında yer alır, bir edimi yerine getirme yükümlülüğünü ortadan kaldırır. İşçi ve işverenin, tüm hak ve alacaklar konusunda uzlaştığını ve borcun ortadan kalktığını gösterir.

İşveren ve işçi açısından ibraname ne demek? Her ikisi için de aynı şeyi ifade eder ancak işlev açısından da değerlendirmek gerekir. İşverenin ibraname almaktaki maksadı; işçinin ileride doğabilecek (kıdem ve ihbar tazminatı, fazla mesai ücretleri, yıllık izin parası vb.) alacaklarını dava etmesi halinde mahkemeye sunmak ve söz konusu alacakların ödendiğini belgelemektir.

İşçi açısından ise yasal ibraname, tüm alacak haklarının toplu bir şekilde ortaya konması ve ödenmesini sağlayan yasal bir güvence niteliğindedir. İşçinin işverenden tüm haklarını aldığını ifade ettiği belge olarak bilinir ancak çoğu zaman ibraname düzenlenirken yapılan yanlışlar nedeniyle işçi ya da işveren mağdur olabilir. İbraname hazırlanırken yapılan hatalar nedeniyle iş, mahkemelere intikal eder. Kurallara uyulmadan ve gerekli şekilde detaylandırılmadan düzenlenen ibranameler, iş mahkemeleri tarafından geçersiz kabul edilmektedir.

İbranamenin Tarafları Kimlerdir?

İbraname, karşılıklı olarak gerçekleştirilen tasarrufi bir sözleşme hükmündedir. İş sözleşmesine istinaden düzenlenen ibranamenin tarafları işçi ve işverendir. İbranamenin hazırlanabilmesi ve yasal olarak değer ifade edebilmesi için her iki tarafın da haklarını kullanma ehliyetine sahip olması gerekir. Haklarını kullanma ehliyeti hukukta “fiil ehliyeti” olarak geçer. Ayırt etme gücüne sahip, reşit ve kısıtlı olmayan kişiler fiil ehliyetine sahiptir ve dolayısıyla ibraname imzalamaya da ehildirler. Ayırt etme gücüne sahip kısıtlı kimseler kanuni temsilcilerin rızasıyla ibraname imzalayabilir.

İbraname Nasıl Hazırlanmalı?

İbraname Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesine uygun şekilde hazırlanmalıdır. İlgili kanuna göre;

• İbraname yazılı olmalı,
• İş sözleşmesinin sona erme tarihiyle ibraname tarihi arasında en az 1 aylık süre bulunmalı,
• İbranamede alacakların türü ve miktarı ayrı ayrı yazılmalı,
• Ödemeler mutlaka banka kanalıyla yapılmalıdır.

İbraname örneği için TIKLAYINIZ!

İbraname Hazırlanırken Nelere Dikkat Edilmeli?

Hem işveren hem de işçi için ibranamenin usulüne uygun şekilde hazırlanmış olması hayati önem taşır. Çünkü kanuna ve usullere uygun şekilde hazırlanmamış ibranameler, ileride her iki taraf için de uzun ve zorlayıcı bir dava süreci yaşanmasına sebep olabilir.

İşçi nelere dikkat etmeli: İbraname kesinlikle işe başlarken imzalanmaz, özlük dosyası içine koyulacağına ilişkin beyanlarla ibranamenin işe başlarken imzalatılmaya çalışıldığı durumlar yaşanabilmektedir. Üzerinde tarih olmayan ibraname kesinlikle imzalanmamalıdır. İbranamede yasal tüm haklarınızın ve alacaklarınızın yazılı olduğunu görmelisiniz, tutarları önceden bir uzman aracılığı ile hesaplamalı, ibranamede yazan rakamlarla karşılaştırmalısınız.

İşveren nelere dikkat etmeli: İbranameleri kesinlikle iş davalarına haiz bir avukata hazırlatmalısınız. İbranamenin imzalanacağı tarihin yasal süreler açısından uygun olmasına dikkat etmelisiniz. İşçinin tüm alacaklarını banka yoluyla ödemeli, elden ödeme yapmamalısınız. İşçinin tüm yasal alacaklarını muhasebecinize eksiksiz şekilde hesaplatmalısınız.

İbraname Ne Zaman İmzalanır?

İş sözleşmesinin feshinden sonra işçinin alacaklarının ve haklarının hesaplanması ve gerekli işlemlerin yapılması ve hakların işçiye ödenmesi için 1 aylık bir süre tanınmıştır. Bu süre aynı zamanda işe iade için hak düşürücü sürenin de 1 ay olması ve bu süre içinde isterse işçinin işe iade davası açabilmesine olanak tanımak için düzenlenmiştir.

Bu nedenle iş sözleşmesinin feshi ile ibraname tarihi arasında en az 1 aylık fark olmalıdır. İş sözleşmesinin feshiyle aynı tarihte imzalanmış ibranameler hükmünü kaybeder, geçerli sayılmaz. İşverenin işten ayrılma dilekçesi ile matbuu olarak eş zamanlı imzalatan ibranameler, işe giriş sırasında matbuu şekilde imzalatılan ibranameler hükmünü kaybeder. Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesi iş sözleşmesinin sona erme tarihiyle ibraname tarihi arasında en az 1 aylık süre bulunması gerekliliğini ortaya koyar.

İbraname İmzaladım Tazminat Alabilir Miyim?

İbranamenin geçerli olması için gerekli olan şartların içinde kişilerin tazminatları da yer alır. Tüm alacaklarınız, ihbar, kıdem, fazla mesai, tazminat gibi tüm haklarınızın kalem kalem ibraname üzerinde yazılı olması ve karşılarında da size verilecek olan ücretlerin rakamsal değerleri yer almalıdır. Tüm bu alacaklarınızın elden değil, banka hesabı üzerinden tarafınıza ödenmesi gerekir. Eğer hak edilmiş bir tazminat varsa ve ibranamede söz konusu tazminat ücreti yer almıyorsa, tazminatınızın ödenmesi için dava açabilirsiniz.

İbranameyi İmzalamazsam Ne Olur?

İbranameyi imzalamamak için asli neden hakların tahsil edilememesi olmalıdır. Bu durumda zaten işçi ibraname imzalamamalıdır ve dava yoluna gitmelidir. Ancak işçinin tüm haklarını almasına rağmen ibraname imzalamaması, hukuki bir sorumluluk doğurmaz çünkü kanunen belirlenmiş tüm haklarını alan bir işçi ibranameyi 1 ay içinde imzalamazsa işçi işvereni ibra etmiş sayılır.

Bu noktada işveren ileride doğabilecek alacak davalarına karşılık ibraname imzalamayan personel için (eski personel) ibra sözleşmesini noter aracılığıyla ya da resmi tebligat ile gönderebilir. Gönderilecek olan tebligatın ekine işçiye ödenen miktarı gösteren banka dekontları da ilave edilmelidir.

İbranamede Belirtilen Alacaklar Ödenmezse Ne Olur?

İbranamede tüm alacakların maddeler halinde yazılması ve bu alacakların en kısa sürede işçinin hesabına banka yoluyla aktarılması gerekir. Eğer bu ödeme gerçekleşmezse ya da kısmen gerçekleşirse ibra belgesi makbuz olarak kabul edilir ve ibra değeri taşımaz. İşverenin alacaklı olduğu meblağ ne ise yasal faizleri ve fer’i hakların tamamını işçi, dava yoluyla alabilir. İbranamede belirtilen alacakların banka aracılığıyla ödenmemesi halinde Türk Borçlar Kanunu 420/2 maddesince bu türden ibranameler kesin olarak hükümsüz kabul edilmektedir.

İbranamelerde “Tüm Alacaklarımı Aldım, Hiçbir Alacağım Kalmamıştır” İfadelerinin Durumu

İbranamelerde, “tüm alacaklarımı aldım, hiçbir alacağım kalmamıştır” şeklindeki ifadeler kabul edilmeyecektir; burada önemli olan hiçbir şüpheye yer bırakmadan işçinin tüm haklarını tek tek belirtmek ve işçinin borcu sona erdirmeye ilişkin iradesinin açıkça anlaşılacağı şekilde düzenleme yapmaktır. İşçinin tüm alacakları açıkça ibranamede belirtilmelidir. İbranamede belirtilen alacakların banka yoluyla ödenmesi halinde ibranamenin geçerlilik kazanacağı da unutulmamalıdır.