BAĞKUR İken SSK-4A’lı Olunur mu?
Günümüzde zorlaşan yaşam koşulları ve değişen hayat standartları nedeniyle tek bir işte yıllarca çalışıp oradan emekli olmak neredeyse imkansız hale gelmiştir. İş alternatiflerinin, girişimlerin ve girişimcilerin sayısı eskiye nazaran hızla artmış durumda. Çalışan kişiler çok yönlü düşünmekte ve hareket etmekte, mümkün olduğunca tüm iş fırsatlarını değerlendirmektedirler. Özellikle iş hayatındaki yeni jenerasyonların birden çok iş fırsatını birlikte değerlendirmeye olan ilgisi büyük. Bu nedenle farklı sigortalılık hallerinin bir araya gelmesi de kimi durumlarda kaçınılmazdır.
Bağkur ve SSK olarak adlandırılan sosyal güvence sistemleri günümüzde kabuk değiştirerek 4/A (SSK) ve 4/B (Bağkur) olarak anılmaya başlanmıştır. Her iki sosyal güvence de Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında birleşmiştir. 4/A ve 4/B statüleri arasında geçişlerin nasıl sağlanacağı, hangisinden emekli olunacağı ya da ikisini bir arada yürütmenin mümkün olup olmadığı soruları çalışan kesim tarafından son dönemin merak konusudur.
Kimler Bağkur Kapsamında Sigortalı Olur?
Bağkur adını bağımsız çalışmadan alan, günümüzde 4/B statüsü olarak ifade edilen sosyal güvence kurumudur. Bu kuruma bağlı kişiler daha çok serbest meslek sahipleri, sanatkarlar, esnaflar ve tüccar kimselerdir. Herhangi bir iş sözleşmesi ile başka bir işverenin hesabına değil, kendi hesaplarına çalışmayı sürdürürler. Kendi iş yerini çalıştırmakta olan ve devlete bunun vergisini ödeyen kişiler Bağkur’ludur. Aşağıdaki iş kollarında faaliyet gösteren kişilerin Bağkur kapsamında sigortalı olduğu söylenebilir:
- Esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar
- Gerçek ve basit usulde vergi mükellefi olanlar
- Kollektif şirket ortakları
- Limited şirket ortakları
- Komandit şirket ortakları
- Adi komandit şirket ortakları
- Donatma iştiraki ortakları
- Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları
- Köy ve mahalle muhtarları
Kendi nam ve hesabına çalışıyor durumunda olan, tarımda (kendi hesabına olmak üzere) çalışıyor olan ve isteğe bağlı primini ödeyen kişiler Bağkur’lu olabilir. Bağkur çatısı altındaki kişiler kendi sigorta primlerini kendileri ödeyerek devletin sunduğu sağlık hizmetlerinden yararlanmaya ve ileride devletten emekli aylığı almaya hak kazanırlar.
Kimler SSK 4/A Kapsamında Sigortalı Olur?
Bir işverene bağlı olarak, belirli ya da belirsiz süreli iş sözleşmesi ile işverenin hesabına çalışmakta olan kişiler Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 4/A statüsünde değerlendirilir. Daha önce SSK olarak adlandırılmakta olan bu kurum, SGK 4/A olarak güncel adını almıştır. İş Kanununa göre 4/A kapsamında çalışmakta olan kişiler işçi olarak nitelendirilir.
4/A kapsamındaki sigortalıların uzun vade emeklilik, maluliyet ve yaşlılık sigorta primleri işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödenir. Aynı zamanda bu kişilerden işsizlik sigortası ve genel sağlık sigortası primi kesintileri yapılır. Çalışma gelirlerinden de gelir vergisi düşülür.
Aynı Zamanda Hem Bağkur’lu Hem SSK’lı Olmak Mümkün müdür?
2011 yılına kadar iş hayatında yürüyen uygulama herkesin tek bir işte çalışması ve bir kişinin ya işçi, ya patron ya da memur olması şeklindeydi. Bu tarihe kadar iş hayatında teklik esası gözetilmişti. 2011 yılında ise, yürürlüğe giren torba yasa ile özellikle Bağkur kavramı ve kapsamı genişletildi. Bu sayede çoklu sigortalılık mümkün hale geldi.
Birden fazla sosyal güvence sistemine tabi olmanın bazı ön koşulları mevcuttur. Bu koşullara göre de bir takım avantajlar ve dezavantajlar söz konusu hale gelir. Örneğin her iki tarafa da prim ödemesi yapmak durumunda kalmak kısa vadede dezavantajken; bu yolla emeklilik maaşını artırmak uzun vadede çalışanlara avantaj sağlar.
Sigortalılığın çakışması haline, bir kişinin hem kendi iş yerini çalıştırması hem de bir başkasının yanında sigortalı olarak çalışması örnek gösterilebilir. Kişi emekli aylığını artırmak için kendi iş yerinde hem SSK’lı hem Bağkur’lu olamaz. Bu durumda sadece Bağkur geçerli sayılacaktır. Ancak başka bir işverenin yanında çalışması ile bu durum mümkün hale gelir. Bu sayede SSK 4/A’dan emekli olunabilir.
İş kanununa göre; bir işverene bağlı olarak maaş karşılığında çalışmakta olan kişinin mesai saatleri dışında başka bir iş yapmasına kısıtlama getirilmemiştir. Burada işçinin SSK’lı olarak çalışmakta olduğu iş yerindeki mesai saatlerine ve iş performansının etkilenip etkilenmediğine bakılır.
Sigortalılığın Çakışması Halinde Hangi Sosyal Güvence Esas Alınır?
Sigortalı olarak bir işverenin yanında çalışmakta olan işçi, mesai saatleri dışında işletmek üzere bir büfe satın alırsa bu durumda sigortalılığın çakışması halinden söz edilebilir. Bu işçinin hem büfe sahibi olarak Bağkur ile ilişkisi doğacak, hem de SGK 4/A kapsamındaki sigortalılığı devam edecektir.
İki sosyal güvencenin bir araya gelmesi durumunda kişi SGK 4/A’lı kabul edilir. Ancak ödediği günlerin ve primlerin fazlalılığı nedeniyle emekli olurken aynı işverene bağlı olan çalışma arkadaşlarına göre daha yüksek emekli aylığı alacaktır.
Yürürlükte olan düzenlemeye göre, SSK’nın Bağkur’a önceliği bulunmaktadır. Memurlar için ise durum daha farklıdır; Emekli Sandığı’nın hem SSK hem de Bağkur sosyal güvencelerine üstünlüğü bulunmaktadır. Örneğin hem SSK’ya hem Emekli Sandığı’na prim ödeyen biri, memur kabul edilir. Hem SSK’ya hem Bağkur’a prim ödeyen kişi ise işçi statüsünde değerlendirilir. Üstünlük sıralaması başta Emekli Sandığı, sonra SSK ve en son Bağkur şeklindedir.
Kendi mesleğini Bağkur çatısı altında sürdürmekte olan bir kişi, sigortalı olarak bir işverenin yanında işe girince Bağkur’daki sosyal güvencesi bitecektir. Bu durumda, kişi aynı zamanda Bağkur’a tabi olarak prim ödemeye devam etmek istiyorsa Sosyal Güvenlik Kurumu’na dilekçe vermesi gerekecektir.
SSK’lı bir işçi Bağkur’a geçtiğinde, üstünlük ilkesine göre SSK’lı olarak geçirilen günler hizmet gününden sayılmaya devam etmektedir. Eğer kişi SSK’dan emeklilik hakkını elde eder ancak Bağkur’a olan prim borcunu bitiremez ise, Bağkur imtina davası açarak Bağkur borçlarından çekilebilir ve bu sayede SSK’dan emekli olabilir.
SGK 4/A statüsünden ya da eski adıyla SSK kurumu üzerinden emekli olmak Bağkur’a göre daha avantajlıdır çünkü emekli maaşı daha yüksek hesaplanır. Bu nedenle 4/B statüsünün yanında daha erken emekli olabilmek ve daha fazla emekli maaşı alabilmek için isteğe bağlı 4/A sigortası yaptırmak Bağkur’lular için bir çözüm niteliğindedir.